چکیده:
در این مقاله کوشش شده تا در دو بخش، خداشناسی برهانی و شهودی بهعنوان دو شیوهی شناخت خدای یگانه مورد تعمق و تأمل قرار گیرد. در قرآن کریم و به تبعیت از آن در نهجالبلاغه بهطور خاص به تبیین این دو راه خداشناسی پرداخته شده است، چراکه راه اول (خداشناسی برهانی) توجه در عالم خلق با ابزار عقل و تفکر است که بر معرفت حق تعالی استوار شده و از مخلوق بر وجود خالق استدلال میکند و راه دوم (خداشناسی شهودی) بهعنوان بصیرت باطنی و شهود قلبی، مطمئنترین، متقنترین و درعینحال، دشوارترین شیوهی خداشناسی است که انسانهای مخلص با عنایت و هدایت ویژهی خداوندی در دل خود از آن بهرهمند میشوند.
خلاصه ماشینی:
"قرآن کریم در آیات سوم و چهارم سورهی رعد دعوت به نگریستن در آیات خود میکند و میفرماید: «وهو الذی مد الأرض و جعل فیها رواسی وأنهارا و من کل الثمرات جعل فیها زوجین اثنین یغشی اللیل النهار إن فی ذٰلک لآیات لقوم یتفکرون (3) و فی الأرض قطع متجاورات و جنات من أعناب و زرع و نخیل صنوان و غیر صنوان یسقیٰ بماء واحد و نفضل بعضها علیٰ بعض فی الأکل و ان فی ذٰلک لآیات لقوم یعقلون (4): و اوست که زمین را گسترانید و در آن کوههایی استوار و نهرهایی پدید آورد و در آن از همهی محصولات و میوهها جفت دوتایی [که نر و ماده است] قرار داد، شب را به روز میپوشاند، [تا ادامهی حیات برای همهی نباتات و موجودات زنده ممکن باشد]؛ یقینا در این امور برای مردمی که میاندیشند، نشانههایی [بر توحید، ربوبیت و قدرت خدا] است.
نهتنها مرگ و زندگی انسان نشانههای الهی است، بلکه مرگ و زندگی، دانه و هسته و زمین و نبات نیز آیه فعلی اوست، چنانکه خداوند در آیهی 95 سورهی انعام میفرماید: «إن الله فالق الحب والنویٰ یخرج الحی من المیت و مخرج المیت من الحی: بیتردید خدا شکافندهی دانه و هسته است؛ زنده را از مرده بیرون میآورد و بیرونآورندهی مرده از زنده است»."