چکیده:
سیمای «زن» در آثار ادبی جلوه روشن تری دارد. از این رو شعر یکی از زمینه های تحقیقی در باره ی زن به شمار می آید. بررسی شعر، میتواند فرایند دگرگونی سیمای زن را در سیر تاریخی نشان دهد. آثار متنبی و سعدی در شعر کلاسیک فارسی و عربی با شگردهای هنری و موضوعات مشابه ، داده¬ها و شواهد سودمندی در این زمینه دارند. هدف این تحقیق، بررسی تطبیقی سیمای زن در آثار متنبی و سعدی با روش کتابخانه ای می باشد. پژوهش حاضر واقعیت های مربوط به جایگاه زن را در شعر سعدی و متنبی نشان میدهد زیرا آنها در توصیف از جامعه، به مقایسه و تکریم یا تحقیر مردان و زنان عصر خود پرداخته¬اند. هریک شخصیت زن را در نقش مادری، خواهری و معشوقگی در جامعة خود تعریف، صفات مثبت و منفی مانند مهر و کین، عشق و نفرت، وفا و مکر زنان را در اشعارشان توصیف کرده¬اند. با وصف جمال زن، الگوهای زیبایی زن را در عصر خود به تصویر کشیده¬اند و با این توصیفات، تشبیهات زیبایی ساخته¬اند. دیدگاه متنبی و سعدی در باره زن تفاوت اساسی با هم ندارد. توصیفات گسترده وعمیق تر سعدی از سیمای زن، نشان می دهد که در نظر او زن در زندگی نقش مهمی دارد، ولی بسامد پایین اشعار متنبی در این باره، نشانه کم توجهی او به زن است.
خلاصه ماشینی:
"در شعر فارسی برای معشوق صفات زیادی از جمله، جفاکاری، نامهربانی، پیمانشکنی، هرجایی بودن و آشوبگری و فتنهگری ذکر شده است ریشة غالب آنها به نهادهای اجتماعی و اوضاع و احوال جامعة ایرانی در طول تاریخ مربوط میشود که قدرت و ریاست هر روز دست به دست میشد و با هیچ کس وفا نمیکرد و یا زن در دوران مادرسالاری در مراسم باروری زمین هر سال با پهلوانی وصلت میکرد و سپس او را میکشت و خونش را برمزارع میپاشید (شمیسا، 1370: 265).
بیوفایی ، کینه و دشمنی ، راستگویی ، حجاب، آرایش، زیورآلات، جوانمردی و توصیف چهره و اندام و قد و قامت زن، تشبیه او به آهو، خورشید ، ماه و گل از جملة موضوعات مشترک میان دو شاعر درباره زن هست که در محورهای عمدهی مقام زن، صفات پسندیدهی زنان، صفات ناپسند زنان، زیبایی زنان (با چهارعنوان کلی و زیر مجموعههای لازم هر یک) در این مقاله بررسی و شواهد لازم آنها ارائه میشود.
- و رب قــبــح وحـلــی ثــقـال أحـسن منها الـحسن فـی المـعـطـال (د/جلد2/294) - یکی پیـر درویش در خـاک کیـش چه خوش گفت با همسر زشت خویش چو دست قضا زشت رویت سرشت مـیـنـدای گلگـونـه بـر روی زشـت که حاصل کند نیکبختی بــه زور؟ بـه سرمـه کـه بینـا کنـد چشـم کور (ک/288) زشـت بـاشـد دبـیـقـی و دیـبــا کــه بــود بــرعــروس نـازیـبــا (ک/86) - و لو بدت لأتاهتهـم فحـجبـهـا صون عقولهم من لحظهـا صانـا (د/جلد2/559)اگر این محبوبه زیبا برای آنها آشکار شود، حیرت زده میشوند و اما او را پنهان کرده است تا عقلهایشان را از دیدن او حفظ کند."