چکیده:
سندبادنامه نوشتة محمد بن علی ظهیری سمرقندی از نوع ادب تمثیلی است که با نثری مصنوع در قرن ششم نگاشته شده است. این کتاب شامل یک داستان اصلی و سی و سه داستان کوتاه فرعی است. این حکایات در موضوعات مختلفی چون مکر و دسیسة زنان، شاهان و شاهزادگان و حیوانات سخنگو و... و متضمن مسائل اخلاقی صریح و روشن است. در این پژوهش، پس از تقسیم داستانها از نظر موضوع و درونمایه، عناصر دیگر داستان از جمله شخصیت، زمینه، زاویة دید، صحنه، پیرنگ، لحن، سبک و مخاطب به صورت اجمالی مورد بررسی قرار گرفته است. هدف از تحلیل و بررسی این داستانها، مقایسة روش قصهنویسی ظهیری با تعاریف و معیارهای امروزی داستاننویسی و میزان وفاداری وی به حفظ چهارچوب قصهنویسی است. استفاده از شخصیتهای نوعی و تمثیلی به صورت ایستا با لحن ثابت در گفتگو و متن قصه، سبک نگارش ثابت و نبودن طرح متنوع و رابطة منطقی و استوار میان حوادث، این اثر را با وجود حجم نسبتا بالا، به دور از معیارهای امروزی داستان نویسی و در حد قصهای نمادین و تمثیلی نشان میدهد اما نثر مصنوع و مزین و پایبندی به قصهنویسی کهن، بر اهمیت ادبی آن افزوده است.
Sandbadnameh is an allegorical work of sixth century with bombastic prose. This book consists of one main story and thirty three secondary tales. In various issues such as the deceit of women، kings and princes and speaking animals these tales imply vivid moral subjects. After classifying the tales regarding theme and motif for structural analysis، other elements of fiction such as character، setting، point of view، stage، plot، tone، style and addressee are explored briefly. The aim of such investigation is to compare the Zahiri’s fiction writing with today’s definitions and criteria of fiction writing and the rate of his commitment to maintain the framework of fiction writing. Using stock and allegorical characters، fixed tone and style in dialogue tales، lack of variegated plot and logical and stable relationship between events make this work far from contemporary criteria of fiction writing in spite of its great volume، and introduce it as a symbolic and allegorical tale. On the other hand، bombastic and embellished prose as well as being loyal to ancient fiction writing have added to literary significance of this literary work.
خلاصه ماشینی:
اگر چه وجود داستانهایی از مکر و دسیسه و خیانت زنان که موضوع داستان اصلی کتاب و بیشتر از یک سوم قصههای فرعی آن است، قدری از محبوبیت و توجه به نکات مثبت آن کاسته است اما نثر مزین و رعایت فنون بلاغت و صنایع ادبی و وفاداری ظهیری به حفظ چهارچوب قصهنویسی، به این کتاب اعتبار خاصی میبخشد.
2 147- 145 کنیز تدبیر و خردمندی صیاد و سگ و انگبین و مرد بقال 3 152- 149 وزیر پنجم احتیاط بازرگان لطیف طبع 4 161- 157 کنیزک دقت در انتخاب مشاور داستان صعلوک و شیر و بوزینه 5 197- 196 شاهزاده تفاوت تدبیر و تقدیر کدخدا با مهمان و کنیزک 6 210- 208 شاهزاده زیرکی و خردمندی داستان کودک پنج ساله 7 220- 211 شاهزاده زیرکی و خردمندی پیر نابینا 8 230- 227 کنیز مجازات خیانت روباه و کفشگر و اهل شارستان 9 به طور کلی، موضوع داستانهای سندبادنامه بر محور حادثة بیرونی و ملموس قرار گرفته است اما شخصیت در پیش برد این حادثه نقش اساسی دارد.
در این بخش، جدول شمارة 7 مشتمل بر فهرست اسامی تمام شخصیتهای داستانهای فرعی سندبادنامه به تفکیک جایگاه (اصلی/ فرعی) هر شخصیت در داستان نوع شخصیت (تمثیلی/ نوعی) و الگوی شخصیتپردازی مورد نظر نویسنده (ایستا/ پویا) ارائه میگردد.