چکیده:
مرکز تدوین تاریخ جامع حکمت و فلسفه، وابسته به بنیاد حکمت اسلامی صدرا و انجمن علمی تاریخ فلسفه، با هدف تدوین تاریخ جامع حکمت و فلسفه ایران و جهان در بستر واقعی رویدادها و حوادث فرهنگی و اجتماعی، از سال 1384 تاکنون پژوهشگران و محققان فراوانی را گرد هم آورده است. ساختار کلی حاکم بر تدوین این تاریخ فلسفه گویای فعالیتی مشترک و همگانی است که در آن طیفی از اساتید و صاحبنظران باستانشناسی، زبانشناسی، تاریخ، هنر، عرفان، دین و فلسفه حضور دارند. این نوشتار درصدد است پس از تشریح ضوابط و اصول حاکم بر رویکرد میان رشته یی در عرصه دانش و تفاوت آن با رویکرد رشته یی، برمبنای مستندات منتشر شده توسط این مرکز، تصویری از فعالیت گروهی پژوهشگران این مرکز مطابق با رویکرد مزبور عرضه دارد و فعالیتهای فعلی و چشم انداز پیش روی آنان را ترسیم نموده و مورد داوری قرار دهد. در پایان، بر مبنای ماهیت این رویکرد و انتظارات علمی برخواسته از آن، توصیه هایی به محققان همکار و متولیان این طرح سترگ ارائه شده است.
خلاصه ماشینی:
اگر سرآغاز رویکرد رشتهیی به علوم را ـ که در قالب استعاراتی چون الگوی دودکشی و یا سیلویی نیز توصیف گردیده است( ) ـ به آرمان کانت( ) و اقتضائات عصر صنعتی بویژه لزوم تخصصهای متعدد جهت نیل به توسعه فنی و صنعتی نسبت دهیم، با اتمام این عصر و آغاز «عصر دانش» که مقتضی مناسباتی متفاوت از مناسبات علمی عصر صنعتی است( )، جدایی جزیرهوار علوم در الگوی دودکشی و سیلویی جای خود را به الگوی شبکهیی دانش داد و بنابرین رویکرد اخیر با یاری طلبیدن از علوم متعدد در فعالیتی مشترک و همگانی، تلاش کرد رهیافتی اساسا متفاوت از رهیافت جزئینگر هریک از رشتهها عرضه دارد.
( ) این رهیافت، یا همان رویکرد میانرشتهیی، بیش از آنکه همچون رشتهها و علوم تخصصی مدعی ساحتی ویژه خود در عالم واقع باشد، مدعی نگاهی کلی و وحدتانگارانه به مسئله یا مسائلی است که هریک از رشتهها بتنهایی، صرفا وجهی از آن را مطالعه کرده و از درک تمامیت آن عاجز هستند؛ به این معنا، میانرشتهیی، رشتهیی در عرض رشتههای تخصصی موجود نیست و نمیتوان از رئوس ثمانیه آن سخن گفت، بلکه رهیافتی برای وحدت و ارتباط و انسجام تخصصها و نظریهها بمنظور حل مسئلهیی واحد است.
( ) برکنار از دغدغه میانرشتهیی برای بررسی موضوعات و مسائلی که در مرزهای رشتهها طرح میشوند و متولی خاصی ندارند( ) از آنجا که در این رویکرد بعضا موضوع مورد پژوهش توسط یک رشته خاص طرح شده و جهت بررسی آن در قالب یک طرح جامع و کلی، رشتهها و تخصصهای متعدد بیاری گرفته میشود، بمنظور حفظ تخصص در تحلیلهای ارائه شده، با اولویت دادن به رشته متولی موضوع مورد بررسی، تلاش میشود درنتیجة مشارکت دیگر تخصصهای حاضر، رهیافتی کلی حاصل آید و در پرتو آن، تخصص (رشته) مذکور از تکنگری و فقدان بینش جامع و کلی رها شود.