چکیده:
کتاب کافی، مهم ترین اثر برجای مانده از دورة حدیث پژوهان پیشین به شـمار مـیرود. ایـن کتـاب کـه دربردارندة موضوعات اعتقادی، اخلاقی و رفتاری است ، به سبب باببنـدی قـوی و دریافـت احادیـث ، از مهم ترین نویسندگان حدیث شیعه ، از آغازین روزهای عرضه ، مورد استقبال جامعـه علمـی شـیعه قـرار گرفت . در این مقاله ، به بازشناسی منابع کلینی در تدوین کافی پرداخته شده تا اتقان این کتـاب روشـن گردد، زیرا از نگاه قدما، صحت حدیث مبتنی بر دریافت آن از اصول مـورد اعتمـاد اصـحاب اسـت . ایـن پژوهش نشان میدهد که تجلیل بزرگان از کافی به دلیل اخذ روشمند کلینی از مهم ترین کتـب اصـحاب است و اعتبارسنجی احادیث کافی به روش حوزة حله با روش کلینی در تدوین کتاب خویش هـم خـوانی ندارد و لازم است در راستای اعتبارسنجی روایات کتب پیشینیان، منابعی که مولفان، احادیث کتاب خـود را از آنها دریافت کردهاند، شناسایی و ارزشگذاری شود.
خلاصه ماشینی:
(شیخ طوسی، ١٣٨١، شمارة ٦٢٧٨/ همو، ١٤٢٥ق ، ص٤١٣) تعداد روایات وی در کافی ٨٢ مورد بوده که ٥٥ حدیث از آن در بخش اصول آمده است ، اما با توجه به موضوع کتاب وی و مضمون روایات نقـل شده توسط او، به نظر نمیرسد این روایات از کتاب خود او باشد.
(همان، شمارة ١٠٢٠) نام اسحاق بن محمد در ٤٣ سند کتاب کافی درج گردیده که در ٢٥ سند، واسـطه علان کلینی و در ١٨ سند، واسطه اسدی است که در این میان، ١٤ روایـت بـه طـور مشترک نقل شده است .
(نجاشـی، ١٤٢٩ق ، شمارة ٩١٥) به نظر میرسد بـا توجـه بـه اینکـه از ١٣ روایـت محمـد بـن اسماعیل ١٢ مورد در کتاب التوحید کافی قرار گرفته ، کتاب وی نیز جزء منابع کلینـی بوده و اسدی طریق به این کتاب است .
تعداد روایات وی در کافی ٤٩ حدیث بوده که تنها نه مورد از آن مستقیم از حمیری اخذ شده و سایر احادیث به واسطه محمد بن یحیی عطار و محمد بن عبدالله که فرزند حمیـری بـوده نقـل شـده است .
(١٤٢٩ق ، شـمارة ٣٣٩) تعداد روایات وی در کافی ٤٣٥ حدیث بوده که از ایـن تعـداد، ٣٩٦ مـورد از حسن بن محمد بن سماعه ، ١٩ مورد از عبیدالله بن احمد بن نهیک که صاحب کتـاب نوادر بوده(همان، شمارة ٦١٥) و ١٤ مورد، از حسن بن موسی خشاب اخذ شده است .