چکیده:
هر چند دیوان انوری از مهمترین و دشوارترین متون شعر فارسی است اما تنها دو تصحیح از آن وجود دارد. نخستین بار استاد سعید نفیسی و دومین بار استاد محمدتقی مدرس رضوی این دیوان را به چاپ رسانیدهاند. چاپ نفیسی دارای اشکالاتی است و تصحیح تقی مدرس رضوی نیز علی رغم محاسن بسیار، خالی از اشکال نیست. در این مقاله ابتدا تاریخچه و چگونگی این دو تصحیح بیان شده است. آنگاه با معرفی دستهای از نسخههایی از دیوان که در دسترس هیچکدام از دو مصحح مذکور نبوده عملا با تصحیح برخی از ابیات نشان داده شده که مراجعه به این نسخ چگونه میتواند به تصحیح بهتری از متن دیوان کمک کند. با این همه، چون مراجعه به این نسخههای نویافته به تنهایی کافی شمرده نشده، بر اهمیت برخورداری از یک روش تحقیق نظاممند نیز تاکید شدهاست. از این رو فرایند تصحیح استدلالی مورد نظر در قالب شرح مراحل تصحیح یک بیت نمونه از دیدگاه روششناسانه به اختصار شرح داده شده است. واژههای کلیدی : نسخ خطی فارسی، تصحیح انتقادی، مدرس رضوی، سعید نفیسی
خلاصه ماشینی:
"اما تشریح این فرایند که یکی از اصلیترین شیوه هـا در روش تحقیـق ادبـی عـلاوه بـر جنبه های علمی و آموزنده ی آن شاید به آن دسته از دانشگاهیان رشته های دیگر کـه در ارزیابیهای پژوهشی، بدون تعمق ، «تصحیح متون » را کاری در حـد تصـحیح املایـی و ویرایش و غلط یابی متون می پندارند، نشان دهد که فرایند تصحیح تا چه اندازه می توانـد دقیق و حساس باشدو به چه مقدمات و زحماتی نیاز دارد؛برای نمونـه ،بیـت زیـردر دیوان انوری مصحح مدرس رضوی ،چنین ضبط شده است : زیبد زمـانه را که کند بهرمــدح او خامه شهاب و نقش شب و دفترآفتاب مضمون شعر چنان روشن و آشناست که ذهن خواننده به تندی درمییابد که بیـت میخواهد بگوید: «زیبنده است که زمانه با خامه ای چون شـهاب ، مـدح ممـدوح را بـر دفتر آفتاب نقش زند.
٣. نتیجه گیری با توجه به ابیاتی که در این مقاله مورد بررسی قرار گرفت و تصحیح هایی که بـه کمـک نسخه های دیگر انجام شد، مشخص می شود کـه اشـتباهات مـورد اسـتنادو موجـوددر دیوان ،به خاطر منحصر کردن تصحیح به نسخه ای خاص ،احیانـاکـم دقتـی مصـحح در مقایسه ی ضبط هاویا دسترسی نداشتن مصـحح محتـرم بـه نسـخ مـذکور بـوده اسـت ؛ بنابراین اگر بخواهیم نسخه ای کامل ، صحیح و قابل فهـم از دیـوان انـوری در دسـترس اهل فضل قرارگیرد، لازم است بـا گـردآوری تمـام نسـخه هـای خطـی دیـوان انـوری ، دگرگونی شیوه ی تصحیح وتوجه به ضبط تمامی نسخه ها، به ویژه نسخه های کهن ترو اصیل ترکه در اختیار مصحح محترم ،مرحوم مدرس رضوی ،نبوده است ، مجددا تصحیح تازه ای از دیوان انوری تهیه نماییم ."