چکیده:
از دیدگاه آیات و روایات ، «توجه انسان به علم خدا» آثار نیک فراوانی برای او به همراه دارد. در میان این آثار، تاثیرهای اخلاقی این موضوع چشمگیرتر بـه نظـر می رسد. «توجه به علم خدا»، هم سبب «پرهیز از رذایل » است و هم «آراستگی به فضایل ». مقصود از «پرهیز از رذایل »، ترک گناه ، ظلم ، هواپرستی و ماننـد آن است . تعدادی از مصادیق جزئی تر این موضوع در آیات و روایات نام بـرده شـده ؛ مانند: پرهیز از بخل ، بدگویی ، تهمت ، خیانت ، خودستایی و ریا. با بررسی آیـات و روایات ، معلوم می شود میان این حوزه معنایی و برخی دیگر از حوزه های معنـایی ، رابطه ای نزدیک وجود دارد؛ مانند رابطه «آثار توجه به علم خدا» و «آثار ذکراّلله » که «عموم و خصوص من وجه » است .
خلاصه ماشینی:
/ اجتناب از / / / اجتناب از / اجتناب از گناه سرمستی / / / / ظلم / و ریا / / / / اجتناب از اجتناب از هواپرستی آثار توجه به علم خودستایی / خدا / / / / اجتناب از اجتناب از / / / / / بخل خیانت اجتناب از اجتناب از / / / / / بدگویی تهمت طرح واره دو روش این پژوهش ، «تحلیلی ، اسنادی و کتابخانه ای » است .
روایات نیز بر این نکته تأکید دارند که مؤمنان بایـد بداننـد کـه خـدا بـه اعمـال آنـان آگـاه است .
٤. نسبت درونی موارد این حوزه معنایی گرچه جامع آثار توجه به علم الاهی ، پرهیز از گناهان است ، اما همان گونه که گذشت ، قرآن کریم و روایات معصومان (ع ) موارد متعددی از مصادیق گناهان و رذایل اخلاقی را برشمرده اند که اگـر در این موارد به علم الاهی توجه شود، انسان از انجام آن دست خواهد شست .
بـرای نمونـه ، «مصونیت از اشتباه » (ابن فهد حلی ، ١٤١٠: ٢٣٥)، یکی از آثار ذکراٰلله اسـت کـه مـی تـوان آن را بسیار نزدیک با برخی از آثار «توجه به علم خـدا» دانسـت کـه در ایـن مقالـه بیـان شـد؛ یعنـی همان گونه که «توجه به علم خدا» سبب می شود تا انسان از تعدادی از رذایل برحذر باشـد، ذکـر خدا نیز او را از سهو و اشتباه باز می دارد.
٦. ابن بابویه ، أبو جعفر محمد بن علی (١٤٠٤ ب).
٧. ابن بابویه ، أبو جعفر محمد بن علی (١٤٠٨).