چکیده:
عوامل مخالفت با نص خلافت از موضوعاتی است که قرنها، ذهن و اندیشه صاحب نظران مسلمان را مشغول ساخته است. بررسی دیدگاههای گوناگون درباره چرایی مخالفتها میتواند بخشهایی ناپیدا از تاریخ را ترسیم کند. نقیب ابوجعفر(613ق.)، عالم و متکلم شیعی، یکی از افرادی است که در این زمینه، اندیشههایی ناب دارد اما تا کنون آرای او درباره خلافت بررسی نشده است. مجموعه دیدگاههای او را میتوان در شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید معتزلی(656ق.) جستوجو کرد. در یک نگاه کلی، مجموعه دلایل مخالفت با خلافت منصوص از دیدگاه او را میتوان در تفاوت بینشها و نگرشهای اهل سنت درباره خلافت، وجود زمینههای مخالفت در زمان حیات پیامبر3 که موجب جرأت مخالفان شده بود، عذر تراشیهایی علیه امیرالمؤمنین حضرت علی1 و نوع نگاه به شخصیت آن حضرت و نیز ابوبکر ترسیم کرد.
خلاصه ماشینی:
پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که براساس دیدگاه نقیب ابوجعفر، چرا با وجود اثبات نص جلـی و خفـی از سـوی پیـامبر برخـی از بزرگـان صـحابه بـا نـص پیامبر مخالفت کردند و بر خلاف آن عمل نمودند؟ تا کنون درباره پیشینۀ مسئله پژوهشی حاضر میتوان به دو اثر اشاره کرد: / در سال ١٣٨٧ش /٢٠٠٩م کتاب « » نوشـته عبـاس علی در مرکز الافاق للدراسات در قم منتشر شد.
کدام عمل در دین بهتر است ؛ این که نص را بپـذیریم تـا منجـر بـه ارتداد مردم و بازگشت آنها به بت پرستی و جاهلیت شود یا به اقتضای مصـلحت عمل کنیم تا در نهایت ، اسلام و عمل به امـور دینـی بـاقی بمانـد گرچـه در آن 54 مخالفت با نص رسول خدا باشد؟ چنان که پیش از این بیان شد گزارش هایی وجود دارد که ابوبکر در خطبه های خود و یا در پاسخ به امیرالمؤمنین حضرت علی که از وی میپرسد، چرا امر خلافـت را بـه فساد کشاندی؟ میگوید به خاطر ترس چنین عملـی را انجـام داده اسـت مسـعودی در / / به عبارت « » در اتفاقات مربوط بـه روز سـقیفه اشـاره میکند.
بـر اساس دیدگاه نقیب ابوجعفر، دلایل مخالفت شیخین ، رهبـران و فقهـای اهـل سـنت در چهار بخش خلاصه میشود: الف ) دلایل مربوط به بینش مخالفان با نص که عبارت است از دنیـایی دانسـتن امـر خلافت و کراهت و ترس از جمع نبوت و خلافت در یک خاندان ؛ ب ) دلایل مربوط به زمینه های مخالفت ، مانند وجود مخالفت ها در زمان حیات رسـول خدا و ویژگیهای فرهنگی اعراب ؛ ج ) دلایل مربوط به امیرالمؤمنین حضرت علی ماننـد کـم سـن بـودن وی، انتقـام قریش و عرب از او و حسدورزی نسبت به وی؛ د) دلایل مربوط به ابوبکر؛ به این معنا که او را قدرت مند و اهل مدارا میدانستند.