چکیده:
اهمیت تخصیص بهینه منابع در دانشگاهها را می توان از منظر قانون برنامه توسعه بررسی کرد. در این قانون دانشگاهها در خصوص اجرای سیاستهای دولت وظیفه دارند تا نظام بودجه ریزی خود را از بودجه ریزی برنامه ای به بودجه ریزی بر مبنای عملکرد تغییر دهند. هدف این پژوهش ارائه مدل برنامه ریزی آرمانی به منظور تخصیص بودجه برای دانشگاه بود، به نحوی که از یک سو تخصیص بودجه به برنامه ها بر اساس اهمیت هر برنامه و از سوی دیگر، تخصیص بودجه به دانشکده ها بر اساس سرانه دانشجویی مصوب وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مورد توجه قرار گیرد. با در نظرگرفتن معیارهای گوناگون در دانشگاه و با توجه به ابهام موجود در تعیین حدود بالا و پایین بودجه در تمام سطوح دانشگاه، مدل برنامه ریزی آرمانی فازی بودجه ریزی در دانشگاه طراحی شد. نکته مهم در طراحی مدل استفاده از ضریب کارایی- محاسبه شده بر اساس رویکرد تحلیل پوششی داده ها (DEA) با مدل پایه CCR نهاده گرا - برای تعیین ضریب اهمیت هرگروه آموزشی به منظور تخصیص بودجه به آن است. همچنین، وزن آرمانها و میزان اهمیت هر برنامه بر اساس مقایسات زوجی را خبرگان تعیین کردند. این مدل ریاضی فازی دارای 5 آرمان، 899 محدودیت و 508 متغیر تصمیم است. نتایج حل مدل فازی و مقایسه آن با مدل قطعی و داده های واقعی سال 1389 دانشگاه مورد مطالعه بیانگر بهبود کارایی این مدل در تخصیص بودجه است، به نحوی که با صرف بودجه کمتر بهبود چشمگیری در میزان دستیابی به آرمانها و تابع هدف رخ خواهد داد.
The importance of optimal resources allocation in universities can be examined from the perspective of development plan. In this plan-regarding implementation of government policies- universities have a responsibility to change their budgeting system from plan based to performance based. The purpose of this paper is to construct a GP model to budget allocation for university so that the budget is allocated not only to priority based plan but also to Faculties based on student per Capita by the Ministry of Science، Researches and Technology. Considering the various criteria in the university system and because of Fuzzy uncertainties in the problem parameters، a Fuzzy Goal Programming budgeting model was designed. A gist in designing a model is the use of efficiency coefficient—calculated based on Data Envelopment Analysis approach (DEA) along a basic model of input-oriented CCR-for determining the importance coefficient for each educational group in order to allocate budget. In addition، the weights of goals and the priority of each plan were determined using some paired comparison questionnaires completed by experts. The Fuzzy GP model included 5 goals، 899 constraints and 508 decision variables. Solution results for Fuzzy Model and its comparison with deterministic model and actual data regarding the University studied in 2010 indicated efficiency improvement by this model in budget allocation so that by less budget spending، a significant improvement in achieving the goals and objectives will happened.
خلاصه ماشینی:
هدف اين پژوهش ارائه مدل برنامه ريزي آرماني به منظور تخصيص بودجه براي دانشگاه بود، به نحوي که از يک سو تخصيص بودجه به برنامه ها بر اساس اهميت هر برنامه و از سوي ديگر، تخصيص بودجه به دانشکده ها بر اساس سرانه دانشجويي مصوب وزارت علوم ، تحقيقات و فناوري مورد توجه قرار گيرد.
نتايج حل مدل فازي و مقايسه آن با مدل قطعي و دادههاي واقعي سال ١٣٨٩ دانشگاه مورد مطالعه بيانگر بهبود کارايي اين مدل در تخصيص بودجه است ، به نحوي که با صرف بودجه کمتر بهبود چشمگيري در ميزان دستيابي به آرمانها و تابع هدف رخ خواهد داد.
در اين قانون دانشگاهها نه تنها در خصوص اجراي سياستهاي دولت وظيفه دارند که نظام بودجه ريزي خود را از بودجه ريزي برنامه اي به بودجه ريزي بر مبناي عملکرد (PBB) تغيير دهند، بلکه در اجراي بند الف ماده ٤٩ اين قانون مؤسسات آموزش عالي نيز ملزم به تهيه بودجه بر مبناي عملکرد (PBB) به منظور دستيابي به بهاي تمام شده فعاليتهاي آموزشي و پژوهشي و تعيين سرانه دانشجو در رشته هاي مختلف براي تأمين منابع مالي از سهم درآمد عمومي از بودجه عمومي دولت هستند Amiri) .
لذا، هدف از اجراي اين پژوهش آن بود که با بهره گيري از مدل بودجه ريزي آذر و سيد اصفهاني -١٩٩٥ ,Seyed Esfahani &Azar ) (١٩٩٦ مدلي متناسب با ساختار هزينه اي دانشگاه ارائه شود که هم بتواند بودجه مورد نياز هر برنامه و رديف هزينه را تعيين کند و هم ميزان بودجه تخصيص يافته به هر دانشکده و گروه آموزشي را متناسب با استانداردهاي وزارت علوم، تحقيقات و فناوري مبتني بر سرانه دانشجويي مشخص سازد.