چکیده:
دیوان اشعار محمدتقی بهار شاعر و اندیشمند سیاسی دوره معاصر مملو از اندیشهها و دغدغههای سیاسی او همچون عدالتخواهی، استبداد ستیزی، آزادی، رعیتپروری، احترام به دانشمندان و به طورکلی آئین و روشهای ملکرانی است. با توجه به وجـود قراینی، همچـون آشنـایی شـاعر با انـدیشـههای اسلامی به خصوص معارف نهجالبلاغه، به نظر میرسـد آبشخور اصلـی انـدیشههای سیاسی او، منابع اسلامی، همچون نهج البلاغه است به گونهای که درجایجای دیوان او رد پای اندیشههای والای امام علی(ع) دیده میشود. هدف این پژوهش، اثبات تأثیرپذیری بهار از آموزههای نهجالبلاغه و بهرهگیری از این آموزهها در بیان مسائل سیاسی است.
خلاصه ماشینی:
"اهمیت نظارت حاکمان بر امور مردم یکی از ویژگیهای «کریم خان زند»، نظارت بر کار مسئولان حکومت است که بهار به سبب این ویژگی ارزشمند، او را مدح نموده است : شب شدی بر بام و افکندی نظر بر هر کنار گر نشان عیش جستی شکر کردی بیشمار ور نشان بانگ و رامش کم شنیدی شهریار ناسزا گفتی بسی بر پاسبانان دیار تا چه کردستید با مردم ز زشتی و بدی که امشب از آنان نیاید بانگ عیش و بیخودی(٨٩/١) امام علی(ع ) نیز در نامه ی ٥٣ نهج البلاغه خطاب به «مالک اشتر نخعی» نه تنها نظارت بر کار حاکمان را ضروری میدانند، بلکه نتیجه ی نیک نظارت بر کار حاکمان را نیز یادآور شده اند: ثم تفقد أعمالهم وابعث العیون من أهل الصدق والوفاء علیهم ، فان تعاهدک فی السر لأمورهم حدوة لهم علی استعمال الأمانه والرفق بالرعیۀ.
بهار نیز در بیت زیر خطر سوء ظن را به حاکمان یاد آور شده است : شه گرش سوء ظن مدام بود زندگانی بر او حرام بود(٩٠/٢) بدگمانیهای خسرو پرویز دلیل نفاق انگیزی در ملک او و در نهایت هلاکت او شد: زان شهنشاهان به آخر خسرو پرویز بود خسروی هشیار و صاحب رأی و باتمییز بود با زبان نرم او را خنجری خونریز بود کشور اندر عهد او شایسته در هر چیز بود لیکن او را بدگمانیهای خوف آمیز بود وین گمان بد به ملک اندر نفاق انگیز بود لاجرم لشکر بر او شورید و شد شیرویه شاه خسروپرویز شد در بند شیرویه تباه (٥٧/١) امام علی(ع ) در نامه ی ٥٣ در اندرز به مالک اشتر، حسن ظن حاکم به رعیت را، موجب زدوده شدن رنج طولانی مشکلات میدانند: واعلم أنه لیس شیء بأدعی إلی حسن ظن راع برعیته من إحسانه إلیهم وتخفیفه المؤونات علیهم ، وترک استکراهه إیاهم علی ما لیس له قبلهم فلیکن منک فی ذلک أمر یجتمع لک به حسن الظن برعیتک فإن حسن الظن یقطع عنک نصابا طویلا."