چکیده:
اعتقاد به برگزیدگی و برتری قوم یهود، ارتباط تنگاتنگی با دیگر آموزههای این دین دارد. از این رو میتوان اعتقاد به برگزیده بودن قوم یهود را اصلیترین و کلیدیترین آموزه یهودیت به شمار آورد. آنان خود را از همه انسانها برتر و بالاتر میدانند و معتقدند که بقیه انسانها باید در خدمت آنها باشند. با تامل در قرآن معلوم میشود که تفضیل به معنای برتری نیست و منظور از آن، اعطای یک نوع ویژگی و فزونی از طرف خدا به آنها در میان مردم زمانة خودشان است؛ یعنی فضل به قوم موسی( در زمان خودش است، نه اینکه نسبت به همگان و در همه زمانها باشد.
خلاصه ماشینی:
موضوع تفضیل بنیاسرائیل به دو شکل بیان شده است: الف) آیاتی که به صراحت با ماده «فضل» این موضوع را بازگو میکنند؛ مانند آیات شریفه ( یا بنی إسرائیل اذکروا نعمتی التی أنعمت علیکم وأنی فضلتکم علی العالمین( (بقره/ 47 و 122) (ای بنیاسرائیل، از نعمتی که بر شما ارزانی داشتم و اینکه من شما را بر جهانیان فزونی دادم، یاد کنید)؛ ( قال أ غیر الله أبغیکم إلها وهو فضلکم علی العالمین( (اعراف/ 140) (گفت: آیا غیر از خدا معبودی برای شما بجویم، با اینکه او شما را بر جهانیان فزونی داده است؟)؛ ( ولقد آتینا بنی إسرائیل الکتاب والحکم والنبوة ورزقناهم من الطیبات وفضلناهم علی العالمین( (جاثیه/ 16) (و به یقین، به بنیاسرائیل کتاب و حکم و پیامبری دادیم و از چیزهای پاکیزه روزیشان کردیم و آنان را بر مردم روزگار فزونی دادیم).
اما سؤال اساسی این است که مفهوم دقیق واژه تفضیل چیست؟ و آیا اساسا کاربرد این واژه در معنای «برتری دادن» صحیح است یا خیر؟ آیا میتوان گفت که واژه مورد بحث به معنای یک ویژگی و فزونی از جانب خداوند است که با توجه به سیاق و مفهوم آیات مصادیق متعددی دارد؟ آیا واژه «العالمین» در عبارت ( أنی فضلتکم علی العالمین( بر تمامی جهانیان دلالت دارد یا خیر؟ به تعبیر دیگر، آیا مراد از «عالمین» اراده خصوص بوده یا اینکه دارای مفهوم مطلق است؟ جستار پیش رو میکوشد ابتدا مفهوم ماده «فضل» را از لحاظ لغوی و قرآنی تبیین کند و سپس واژه «العالمین» را بر اساس آیه ( یا بنی إسرائیل اذکروا نعمتی التی أنعمت علیکم وأنی فضلتکم علی العالمین( (بقره/ 47 و 122) (ای بنیاسرائیل، از نعمتی که بر شما ارزانی داشتم و اینکه من شما را بر جهانیان فزونی دادم، یاد کنید) بررسی نماید و سپس به تحلیل و توضیح آیه مذکور بپردازد.