چکیده:
حماسة دلاوران ساسون مهم ترین و معروف ترین اثر حماسی ارمنیان است که بـه رغـم تـاخر زمـان تدوین مکتوب آن (سدة شانزدهم میلادی) ظاهرا سابقة هـزار و صـد سـاله دارد و چنـدین سـده بـه صورت شفاهی نقل می شده است . این اثر در چهار بخش بـه سرگذشـت و روایـات چهـار نـسل از پهلوانان شهر ارمنی ساسون با نامهای ساناسار و باغداسار، مهر، داوید و مهر کوچک مـی پـردازد. میـان داستانهای این متن و شاهنامة فردوسی حداقل بیست و هشت بن مایه و مضمون مشترک و مشابه دیده می شود که عبارت است از: ١. آب چشمة مقدس ٢. آزمایش خرد کودک ٣. آزمـون ازدواج ٤. اسـب مخصوص پهلوان ٥. الگوی چند خان ٦. بازوبند محافظ ٧. بسیارخواری پهلوان ٨. پانزده سالگی و بلوغ ٩. پهلوان بانو ١٠. پیشگامی دختر در عشق ورزی ١١. تن شویی در خون ١٢. خودکشی همسر پس از مرگ شوهر ١٣. دیو سپید ١٤. رزم افزار ویژة پهلوان ١٥. رشد سریع پهلوان ١٦. روییدن گـل از خـون ١٧. رویین تنی ١٨. فرو رفتن پای پهلوان در زمین ١٩. قدرت نمایی با فشردن دست ٢٠. کـام خـواهی نامشروع ٢١. کشاندن زن، پهلوان را به سرزمین خویش ٢٢. کشته شدن پهلوان به نیرنگ نزدیکـان ٢٣. نبرد پدر و پسر ٢٤. نبرد پهلوان با اژدها و رهانیدن دختر ٢٥. نبرد پهلوان با دیـو در غـار ٢٦. نـژاد آبـی پهلوان ٢٧. نعرة سهمناک ٢٨. نوشیدن خون دشمن . به استناد قراینی مانند پیشینة طولانی نفـوذ نامهـا و داستانهای شاهنامه ای در ارمنستان و آشنایی ارمنیان با حماسة ملی ایران، ذکر نام دیو سـپید در حماسـة ارمنی ، مشابهات جزئی داستان داوید و مهر در این حماسه با رستم و سهراب شاهنامه و... احتمـال دارد برخی از موضوعات و عناصر داستانی روایات ارمنی در فاصلة مرحلة تکـوین و تـدوین کتبـی آنهـا از شاهنامه تاثیر پذیرفته باشد.
The most important and well- known epic of Armenian is the legend of Sasonś heroes. This epic has been compiled and written in the 16 th century but it has been told orally since 11th century. This epic is divided into four parts narrating the story of four generations of the heroes of Armenian city، Sason. Comparing tales of this text with Shâhnâme، one can vividly see that there exist minimum twenty- eight similar and common motifs including: 1. Holy water spring 2.experiment of infants intellect 3.test of marriage 4.heroś special horse 5. model of multi-stages 6. protecting armlet 7.gluttony of hero 8.puberty at 15 9.heroine 10.initation of making love by girls 11. ablution in blood 12. Wife`s suicide after her husbands death13.white demon 14.heros special weapon 15. heroes fast development 16. growth of flower out of blood 17. invulnerability of the hero18. the heroes foot going deep into the ground. 19. show of power through handshake 20. illicit coitus 21.luring of the heroes wife into the ones country 22. killing of hero by relatives.23. father and son battle 24. heroes dragon fight to save the lady. 25. heros battle with demon in cave 26. aquatic heroes 27. dreadful cry 28.، and drinking the enemies` blood.
خلاصه ماشینی:
"با این حـال و بـه رغـم اعتقـاد یکـی از پژوهـشگران ارمنـی دربـارة تأثیرنپذیرفتن حماسة دلاوران ساسون از شاهنامه (رک: باغداساریان، ١٣٨٠: ٢٤)، نگارنده محتمل می دانـد که در کنار بازگشت برخی از مشترکات این دو متن به بن مایه ها و الگوهای حماسی - اساطیری واحـد و دیرین - بی آن که روایت یک متن از دیگری اخذ شده باشد- بنا بر شواهد و قرینه هایی مانند سابقة کهـن نفوذ نامها و داسـتانهای ملـی - پهلـوانی ایـران در ارمنـستان و آشـنایی ارمنیـان بـا شـاهنامه ، رواج اسـامی شاهنامه ای در میان ارمنیان از سده های گذشته ، بودن نام «دیو سپید» در روایات حماسة دلاوران ساسـون، تشابهات بعضی جزئیات داستان داوید و مهر کوچک با رستم و سهراب شـاهنامه و همـسانی پایـان غیـر تراژیک آن با پسند عمومی و غالب در روایات ایرانی الگوی نبرد پدر و پسر یا دو خویشاوند نزدیک، ذکر نامهای ایران، آذربایجان و تبریز در حماسة ارمنی و نقش داستانی این نواحی در آن، کاربرد صورت ایرانـی شدة ساناسار به جای ساراسار ارمنی برای یکی از پهلوانان این متن (در این باره، رک: :١٣٧٩ ,Russell ٥٠) و ...
برای دیدن داستانهای همانند رستم و سهراب در روایات ملل مختلف ، رک: پاتر، آنتونی ؛ نبرد پـدر و پسر در ادبیات جهان، ترجمة محمود کمالی ، تهـران، ایـدون، ١٣٨٤، صـص ٢٧- ١١٠؛ خـالقی مطلـق ، جلال؛ «یکی داستان است پر آب چشم »، گل رنجهای کهن ، به کوشش علی دهباشی ، تهران، مرکز، ١٣٧٢، صص ٥٣- ٩٨؛ سلطانی گرد فرامرزی، علـی ؛ «پدرکـشی و پسرکـشی در اسـاطیر»، رشـد آمـوزش ادب فارسی ، سال هشتم ، شمارة دوم (پیاپی ٣٣)، تابستان١٣٧٢، صص ٢٠- ٢٢؛ فردوسی ، ابوالقاسم ؛ داستان رستم و سهراب، تصحیح استاد مجتبی مینوی، تهران، بنیاد شـاهنامه ، ١٣٥٢، صـص ١٨ و ١٩ مقدمـه ؛ مختـاری، محمد؛ حماسه در رمز و راز ملی ، تهران، قطره، ١٣٦٨، صص ٢١١- ٢٢٧."