چکیده:
در سال 656 قمری، هلاکو حکومت ایلخانان را در ایران بنیان نهاد. از این رو، مغولان در صدد اجرای فرهنگ خود به خصوص قوانین یاسای چنگیزخان در ایران برآمدند. این پژوهش تاریخی به روش توصیفی تحلیلی این هدف را دارد تا عوامل بازدارنده و مشکلات اجرای قوانین یاسا را در ایران تبیین کند. در مورد احکام یاسا، مورخان در قالب کلیت تاریخ مغولان آثاری به نگارش درآوردهاند. علاوه بر این، مقالاتی نیز در باب این قوانین از سوی محققان حقوق به رشته تحریر در آمده است. اما این آثار به اینکه قوانین یاسا چگونه در ایران اجرا
میشد؟ و چه مشکلاتی داشت، نپرداختهاند. بررسی فرضیه اصلی مبنی بر اینکه مانع اصلی اجرای یاسا در ایران، احکام اسلام بود، نشان می دهد علاوه بر موضوع فوق، تاثیر گرایش برخی ایلخانان به اسلام خصوصا غازانخان، به کمتوجهی به یاسا و احکام آن در ایران منتج شده است، زیرا غازان یرلیغهایی را تدوین کرد که بیشتر براساس جامعه و فرهنگ ایران ریخته شده بودند. هرچند در مبارزه طولانی این دو فرهنگ، در نهایت، توفیق با فرهنگ ایرانی اسلامی بود، اما فرهنگ مغولان با فراز و فرود در خلال حکومت ایلخانان تا آغاز حکومت تیموریان دوام داشت.
In the year 656 AH, Hulagu founded the empire of Ilkhanate in Iran. Having founded their empire,
Mongols sought to spread their culture, especially Genghis Khan’s Yassa (which literary means order
or decree), all over Iran. This historical research, using a descriptive and analytical method, aims to
explain the deterrent factors and problems of execution of Yassa in Iran during Ilkhanate Period.
Historians wrote some works within the framework of the totality of the history of the Mongols about
yassa rulings. In addition, articles related to the Yassa laws have been written by the laws researchers;
but these works have not paid attention to how these laws were executed and what kinds of problems
they dealt with? (The administrators faced while executing them.) Dakhele prantez bayad hazf shaved.
Dar farsi nist. The examination of the main hypotheses indicate that the (main obstacle) in the
execution of Yassa was Islamic rules and it also shows that the Islamic inclination of some of the
Mongol rulers like Ghazan Khan, who based his Yarliqs (which literary means Royal Decree) mostly
on the Iranian society and culture, leaded to the indifference to Yassa and its rules in Iran.Although, in
the long struggle between the two cultures, the winner part was the Iranian-Islamic part, the Mongolian
culture survived till the rise of Timurid Empire.
خلاصه ماشینی:
"از جمله این آثار میتوان به کتاب چنگیزخان، اثر ولادیمیر تسوف، دین و دولت در ایران عهد مغول، اثر شیرین بیانی و مقالاتی مانند «غوری در اندشیه چنگیزخان بر مبنای یاسا» نوشته وهاب ولی و «تغییرات کارکردی یاسا در دو دوره مغولان اولیه و ایلخانان» اثر رزگار برفروخت و «قضا و دادرسی در زمان مغولان» نوشته محمد علی موحدی اشاره کرد.
مورگان معتقد است قوانین یاسا از سوی تاریخ سری مغولان، ترجمه شیرین بیانی (تهران: دانشگاه تهران، 1350)، ص 24 ـ 19؛ محمد بن علی شبانکاره ای، مجمع الانساب، به تصحیح میرهاشم محدث (تهران: امیرکبیر، 1363)، ص 228 ـ 225؛ اقبال آشتیانی، ص 15، 68.
در حالی که تسوف بر این باور است که چنگیزخان دریافته بود که حفظ قدرت و برتری ایلش در برابر تمدنهای دیگر (چین و شبانکارهای، ص 346؛ برتولد اشپولر، تاریخ مغول در ایران، ترجمه محمود میر آفتاب، چاپ پنجم (تهران: علمی و فرهنگی، 1374)، ص 373.
ابن عبری، ص 392 ـ 390؛ معین الدین نطنزی، منتخب التواریخ معینی، به اهتمام پروین استخری (تهران: اساطیر، 1383)، ص 110؛ جواد عباسی، «امرای مغول و اسلامگرایی در دوره ایلخانان،» شناخت (شماره 38، سال 1382)، ص 91؛ شیرین بیانی، ج2، ص 421؛ آیتی، تحریر تاریخ وصاف، ص 131؛ ساندرز، ص 132.
از این رو، پذیرش اسلام از سوی غازان، موجب تعمیم این اندیشه در بین اکثریت مغولان ایران ابوالقاسم عبدالله بن محمد قاشانی، تاریخ اولجایتو، به اهتمام مهین همبلی (تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1348)، ص 99 ـ 98."