چکیده:
گسترش آرای زیدبن علـی(م . ١٢٢) و حمایـت زیـدیان از رهبـران حسـنی، زیدیه را به فرقه ای تاثیرگذار در عرصه های مختلف تبدیل کرد. از سـویی دیگـر نخستین خلفای عباسی، برای پایان دادن به قیام های شیعی و دست یابی به اقتـدار پایدار، از هر راهی استفاده میکردند. یکی از روش های اصـلی خلفـای عباسـی برای رسیدن به این هدف نفوذ در بین گروه های شیعی، بوده است . محور اصلی مقاله حاضر، پاسخ به این پرسش است که آیا در عصر اول عباسی بین عباسـیان و زیدیان ائتلافی برقرار شده اسـت ؟ بررسـی تعـاملات ایـن دو گـروه ، وجـود جریانی موسوم به ضعفا را در بین زیدیه نشان میدهد که برخی باورهـای آنهـا، هم چون جواز امامت مفضول ، مرز فکری آنـان را بـا خلفـای عباسـی کـم رنـگ میکرد. مقاله با این جمع بندی به پایان رسیده است که ظاهرا خلفای عباسی بـا بهره برداری از زمینه های موجود موفق به ائتلاف با زیدیان و اثرگـذاری بـر آنهـا شده اند.
خلاصه ماشینی:
محور اصلی مقاله حاضر، پاسخ به این پرسش است که آیا در عصر اول عباسی بین عباسـیان و زیدیان ائتلافی برقرار شده اسـت ؟ بررسـی تعـاملات ایـن دو گـروه ، وجـود جریانی موسوم به ضعفا را در بین زیدیه نشان میدهد که برخی باورهـای آنهـا، هم چون جواز امامت مفضول ، مرز فکری آنـان را بـا خلفـای عباسـی کـم رنـگ میکرد.
اولین فرقه بتریه است ١٦ که مشروعیت دادن به خلافت شیخین ١٧ ، قائل بودن به جواز امامت مفضول با وجود افضل ١٨، توقف درباره عثمـان ١٩ و تسـری دادن امامـت در غیـر از / فرزندان حضرت فاطمه ٢٠ از مهم ترین تفاوت های ایشان با دیگر گروه های زیـدی بـه شمار می آید.
بـا آن کـه زیدیـه از رهبران حسنی حمایت میکردند و در قیام آنان حضور یافتند٣٢ اما شواهدی چون مخالفـت های متعدد آنان با رهبران حسنی و اصرار ایشان به برخی تصمیمات نظامی ٣٣، ایجاد تشنج در سپاه و قیام ٣٤، اشکال گرفتن از رهبران حسنی در موضـوعات عقیـدتی و جـدا شـدن از آنان ٣٥ ، عدم شرکت بزرگان حسنی در قیام های زید بن علی و یحیی بن زیـد٣٦ و دعـوت حسنیان از دیگر مذاهب برای قیام ٣٧، این مسئله را ثابت می کند که زیدی خوانـدن همـه حسنیان درست نیست .
این موارد سبب شد عباسیان رویکرد متفاوتی درباره برخی از زیدیه در پیش گیرند و به دنبال فـردی زیدی و قابل اعتماد برای بیاثر کردن قیام های حسنیان باشند.
ر. ک: ابن داوود حلی، پیشین ، ص ٢٩٠؛ درباره آرای این گروه و مصادره آنان به وسیله بتریه ، ر.