چکیده:
شاید بیشترین نقدها و شبههافکنیهای خاورشناسان درباره امامان شیعه: متوجه امام حسن مجتبی(ع) باشد. رویدادهای پر تنش دوران کوتاه خلافت امام(ع) که به صلح با معاویه انجامید و نیز حوادث پس از صلح، زمینهساز بروز پرسشهایی فراوان در بین خاورشناسان شده است. پاسخ خاورشناسان به این پرسشها در دو دسته کلی قابل تقسیمبندی است؛ دستهای زبان به نقد امام(ع) گشودهاند و گروهی نیز با نگاهی واقعگرایانه به ارزیابی شرایط اجتماعی آن روزگار و رفتار سیاسی امام پرداخته و موضع سیاسی ایشان را منطقی دانستهاند. این مقاله پس از گزارش دیدگاه مثبت و منفی خاورشناسان، با استناد به منابع تاریخی و حدیثی، به نقد دیدگاه منفی آنان پرداخته است.
خلاصه ماشینی:
"تأثیر بخشش های معاویه در فریب اصحاب امام حسن / هالیستر٧ شرایط حاکم بر دوران حکومت امـام علـی و ناپایـداری مـردم کوفـه و / / فریب کاری معاویه را ـ که امام حسن ناظر بر همه آن هـا بـود و در چنـین شـرایطی قدرت به ایشان منتقل شد ـ تشریح نموده ، چنین مینویسد: امام حسن در زمان حیات پدر بزرگوار خـود، یعنـی از جنـگ صـفین و / قصه حکمین به این طرف ، سستی و تزلزل رأی مردم کوفه را در جنگ با معاویه به خوبی درک کرده بود و میدانست که مـردم کوفـه از سـخت گیـری علـی در تقسیم بیت المال و از رفتار سخت او حتی با خانواده و خویشـان خـود در مـورد اموال عمومی ناراحت هستند و با حسرت طالب معاویه هستند که در بـذل بیـت المال ، مرزی شرعی و قانونی نمیشناسد و اصحاب خود را غـرق مـال و نعمـت میکند و بزرگانی را که در اطراف علی هستند با اموال گزاف میفریبـد واز راه در میبرد.
دکتر احمد محمود صبحی در تحلیل شرایط آن دوران چنین مینویسد: آن چه تردیدی در آن نیست این که واگـذاردن خلافـت [بـه معاویـه ] تحـت شرایطی صورت گرفت که هیچ گونه آزادی انتخاب وجود نداشت و مسأله ، جنبه ناگزیری داشته است چرا که امام حسن ـ عـلاوه بـر خیانـت هـایی کـه در میـان یارانش با آن ها مواجه بود ـ با دشمنی طرف بود که تعـدادش بـیش از یـاران او بود و از نیرنگ و شگردهای بیشتری برخوردار بود..."