چکیده:
اندیشة سیاسی ایرانشهری، یکی از مهم ترین مولفه های سنت اندیشة سیاسی در تاریخ ایران محسوب می شود. این اندیشه که در سنن و عقایـد سیاسـی ایرانیـان باستان ریشه دارد، تلقی ویژهای از حکمرانی ارائه می دهد که با نگرش فلسفی بـه سیاست ، که برگرفته از فلسفة سیاسی یونانی است ، تفـاوتهـای مهمـی دارد. بـا اینکه ریشة این اندیشه به ایران باسـتان بـازمی گـردد، مـی تـوان تـداوم آن را در تمدن اسلامی و در قالب های مختلفی مورد توجه قرار داد. از ایـن حیـث ، سـنت تفکر ایرانشهری موقعیت ویژهای دارد که پژوهش در باب آن، اسلوب ویـژهای را می طلبد؛ اسلوبی که قادر به توضیح تحول تاریخی چنـد هـزار سـالة ایـن سـنت فکری و نشان دادن نوعی وحدت در سرتاسر آن باشـد. پـژوهش حاضـر درصـدد است تا با نگاهی ویژه به اندیشة سیاسی در دورة اسلامی ، به ویژه در دوران میانـه ، روایت های مختلف از اندیشة سیاسی ایرانشهری را در تمدن اسـلامی بـازخوانی کند و بـه عبـارت دیگـر تجلیـات مختلـف ایـن اندیشـه در دورة اسـلامی ، توسـط اندیشمندان مسلمان ایرانی را بررسد و جنبه های تداوم را در تاریخ اندیشة سیاسـی در ایران برجسته نماید. بدین منظور، بررسـی نظریـة موسـوم بـه «تـداوم فرهنگـی ایران»، اهمیت خاصی دارد و مبنای نظری مقالة حاضر را تشکیل می دهد. خـواهیم کوشید تا در پرتو دستاوردهای این نظریه ، جنبه هـای بازپرداخـت اندیشـة سیاسـی ایرانشهری و مفهوم کلیدی آن «فر ایزدی» را در اندیشة سیاسی اسلامی بـه بحـث گذاشته و به صورتبندی آنها بپردازیم . بر اساس فرضیة این مقاله ، اندیشة سیاسـی ایرانشهری در قالب های متعددی در دورة اسلامی بازتولید شده و هـر یـک از ایـن روایت ها، دریافت ویژة خود را از مفهوم «فر ایزدی» عرضه داشـته انـد. از دیـد مقالـة
خلاصه ماشینی:
"پژوهش حاضر درصدد است تا با نگاهی ویژه بـه اندیشـة سیاسـی در دورة اسـلامی ، به ویژه در دوران میانه ، روایت های مختلف از اندیشة سیاسـی ایـرانشـهری را در تمـدن اسلامی بازخوانی کند و به عبارت دیگر تجلیات مختلـف ایـن اندیشـه در دورة اسـلامی ، توسط اندیشمندان مسلمان ایرانـی را بررسـد و جنبـه هـای تـداوم را در تـاریخ اندیشـة سیاسی در ایران برجسته نماید.
همانگونه که سید جواد طباطبایی به درستی اعتقاد دارد که فر کیانی «در همة نوشته های مربوط به اندیشة سیاسی ایرانشهری، اعـم از دورة باستان و دورة اسلامی ، بازتاب پیدا کرده است و یکی از رشته های نامریی تـداوم فرهنگی ایرانزمین می تواند به شـمار آیـد» (طباطبـایی ، ١٣٨٥ب : ١٢٨)، در تـاریخ اندیشـة سیاسی ایرانشهری ، این مفهوم به صور مختلف بازتولید شده و بیان آن در قالب الفاظ و تصاویر متنوع، مانع حفظ درونمایة آن نگشته است (ر.
البته باید توجه داشت کـه خـرد از مفـاهیم بسیار مهم اندیشة سیاسی ایرانشهری و یکی از ویژگی های شاه آرمانی بـوده اسـت ، امـا در متون ایرانی بیشتر در معنی کلی و معادل حزم و دوراندیشی به کار رفته است ؛ حـال آنکه در نوشته های بابا افضل ، معنایی دقیق و فلسفی دارد و تمام دیگر خصال لازم بـرای پادشاه به محک آن می خورند و ریشه در آن دارند.
مهم ترین تفاوت دیدگاه اشراقی سـهروردی بـا قرائـت عرفـانی ، کـه پیشـتر از آن سـخن راندیم ، این است که دریافت عرفانی اندیشة سیاسی ایرانشهری از لـزوم اتصـاف شـاهان به ویژگی های معنوی و عرفانی سخن می گوید، اما شیخ اشراق بر لزوم حکومت اقطاب یا عارفان کامل که در هر عصری انگشت شـمارند تأکیـد مـی ورزد."