چکیده:
«تطابق عوالم» اصلی است که در حکمت متعالیه بیانگر چندوچون نسبت و روابط حاکم بین عوالم میباشد. ملاصدرا هستی را در چهار عالم اله، عقل ، مثال و ماده طبقهبندی میکند و نسبت این عوالم را از نوع قشر و لب، محیط و محاط، حقیقه و رقیقه و، در یک کلام، «تطابق» توصیف مینماید. تطابق که حاکی از نوعی عینیت در عین غیریت است به معنای حضور عوالم مادون در عوالم مافوق به نحو اعلا و اشرف میباشد. طبق این اصل، ماهیتی که در عالم ماده با وجودی خاص موجود است با وجود برتر مثالی و عقلی و الهی در عوالم برین حضور دارد. اصل تطابق عوالم در حکمت متعالیه با اصول و قواعد شاخص این مشرب حکمی اثبات و تبیین شده است. این اصول عبارتاند از: صرافت و بساطت وجود، تشکیک، و وجود رابط معلول و ارجاع علیت به تشأن. مبانی مذکور از دیگر سو حکمت متعالیه را به اثبات وحدت شخصی وجود سوق داده است. نتیجۀ این امر جانشینی تجلی و ظهور به جای وجود معلول و همچنین جانشینی تطابق عوالم ظهور به جای تطابق عوالم وجود است.
خلاصه ماشینی:
"ک. فیض کاشانی، 1375: 43) بنابراین، اولا، اصل صرافت به تنهایی تطابق عوالم را اثبات میکند و ثانیا، چون صرفالوجود منحصر در ذات اله است، اصل صرافت تنها تطابق عالم اله را با عالم خلق اثبات میکند و برای تعریف عوالم خلقی و تطابق آنها نیازمند اصولی دیگر هستیم و ثالثا، ازآنجاکه از صرافت حقیقت وجود، وحدت آن اثبات میشود کثرات ظهور و تجلی حق میباشند.
(همو،1363: 50) اثبات تطابق عوالم ظهور گرچه این برهان معمولا در اثبات وحدت واجبالوجود استفاده میشود، آنچه ملاصدرا در ثمرۀ این برهان بیان میکند وحدت وجود است؛ وقتی ثابت شد وجود واجب به جهت بساطتش کل وجود است، نتیجه میشود که غیر واجب وجودی ندارد و تنها لمعات و رشحات وجود واجب بالذات است.
به بیان دیگر، مراتب سلسلۀ علل هستی که از آن به عوالم تعبیر میشود بسته به مرتبۀ وجودی آنها وجودی جمعی هستند و به نوعی وجود برتر وجودات مادون خویشاند، که البته – چنانکه گذشت - تعبیر دیگر این مسئله تطابق عوالم است.
(یزدان پناه، 1388: 191) اثبات تطابق عوالم براساس ارجاع علیت به تشأن: تعریف معلول، بهعنوان وجود رابط یا - به عبارت دقیقتر - ربط وجود، اشاره به نوعی وحدت و عینیت در علت و معلول است.
ازآنجاکه صرافت و بساطت وجود وحدت وجود را نتیجه میدهد و ازآنجاکه با ارجاع علیت به تشأن در حکمت متعالیه تشکیک مراتب وجود جای خود را به تشکیک در مراتب ظهور میدهد، آنچه هر یک از مبانی چهارگانۀ صرافت، بساطت، تشکیک و علیت اثبات میکنند تطابق عوالم ظهور است."