چکیده:
«نشوز» از واژگان مهم قرآنی است که در اصطلاح فقه امامیه و حقوق موضوعه ، به معنای خروج زن یا شوهر از ادای حق یا حقوق واجب همسرش است . قرآن کریم در آیات ٣٤ و ١٢٨ سوره ی نساء، به نشوز زوج و زوجه و راه های رفع یا مقابله با آنها پرداخته است . «ضرب » یکی از گام های مواجهه با نشوز زوجه است که در قرآن کریم تصریح شده و کیفیت ، شرایط ، ابزار و به طور کلی مختصات رجوع به آن ، از موضوعات اختلافی بین فقهای امامیه از متقدمین تا متاخرین بوده است . همچنین بر اساس رای بسیاری از فقها، ضرب زوج نیز در حالت نشوز، علیرغم نبود نصی در مورد آن ، با لحاظ شرایطی، موجه است ، اما جایگاه و شرایط ضرب زوج و زوجه در مواجهه با نشوز آنها تفاوت هایی دارد که در این پژوهش ، با استفاده از روش اسنادی و کتابخانه ای، بررسی شده است . بر اساس نتایج حاصل از این پژوهش ، تعریف و مختصات نشوز، گستره ی آن و نیز جایگاه ضرب در مواجهه با رخداد نشوز در خانواده در حقوق موضوعه نواقص و ابهامات جدی دارد. لذا میبایست براساس ارآء فقه امامیه و با رویکردی متناسب با مقتضیات
نهاد خانواده و روابط مطلوب زناشویی
در جامع هی کنونی ایران، این نواقص و ابهامات رفع شود.
‘Noshoz’ is one of the most important words in Quran which has been mentioned in topics on family feuds، and in terms of Fiqh means the withdrawal of a husband or wife from providing the rights and dues to its partner. In the verses 128 and 34 of the Surah Nisa، Holy Quran has described about the couples ‘noshoz’ and the means of overcoming this problem. Physical violence has been mentioned in Quran as one of the solutions for wife’s ‘noshoz’، but the quality، condition، tools and methods of accomplishment has continued to be controversial among Islamic jurists، from early pioneers until contemporary scholars. Moreover، according to numerous Islamic jurists، physical violence in the event of ‘noshoz’، even without any verse is provisionally accepted. The situation and conditions of physical violence in case of ‘noshoz’ also includes many differences which were examined by current work through library and documentary studies. To this end، after definition of the word ‘noshoz’ in juridical terms by Islamic scholars and legal experts، also the situations which can be considered as ‘noshoz’ by both husband and wife were explained and finally the status of physical violence when confronting ‘noshoz’ by husband or wife in the Islamic juridical view was described. In conclusion، the definition and characterization of ‘noshoz’، its spectrum and position of physical violence as a solution in the family، shows serious flaws and ambiguous issues which can leave improper effects on resolutions and verdicts for familial quarrels. As a result، according to the votes of the Islamic jurists with a proper approach based on the requirements of the family and perfect marital relations in the present society of Iran، these shortcomings and ambiguities must be fixed. This research has presented some guidelines in order to overcome these problems.
خلاصه ماشینی:
"به این معنا که «آیا صاحب حق می تواند مکلف را وادار به انجام دادن تکلیف در راستای استیفای حق خود نماید؟» و به طور خاص باید پاسخ داد که «آیا زوج مجاز است در راستای استیفای حق خود مبنی بر تمکین ، زوجه را که مکلف محسوب می شود، با اعمال ضرب ، وادار به تبعیت کند؟» باید توجه داشت که به طور کلی ، استیفای حق با قهر و غلبه وجاهت شرعی ندارد و در چنین جایگاهی ، تنها رجوع به حاکم پذیرفته شده است ، زیرا بر اساس آیات قصاص و احکام دیات ، انسان ها از تعدی به تمامیت جسمانی یکدیگر منع شده اند و تنها موارد تجویز تعرض به تمامیت جسمانی ، یا مربوط به تحقق حق خود فرد است ، مانند تأدیب طفل که برای مصلحت خود طفل تجویز شده است ، یا مربوط به حوزه ی حقوق الله است (مانند مورد نهی از منکر).
همچنین در رویکرد بیشتر فقها، رعایت ترتیب مراحل وعظ ، هجر و ضرب و شرایط امر به معروف و نهی از منکر مانند اعمال تدریجی ضرب و علم به احتمال تأثیر آن به انضمام مدمی (منجر به خونریزی شدن )، مضر و دردناک نبودن ضرب را لازم دانسته اند، اما بررسی قوانین و رویه های قضایی پیرامون این موضوع نشان می دهد علی رغم آنکه به تعریض ، حق ضرب زوجه برای زوج در تبصره ی ماده ی ١١٣٠ قانون مدنی به رسمیت شناخته شده ، در مورد شرایط و مختصات آن ، سکوت اختیار شده است ."