چکیده:
این مقاله به تحلیل رابطه اخلاق و الهیات در تفکر لویناس می پردازد. لویناس با مطرح کردن مساله «همان » و «دیگری » در فلسفه خود، اخلاق را پایه فلسفه اولی یا الهیات خویش قرار می دهد. او با تفسیری غیر هستی شناختی از خدا و تلقی خدا به عنوان «دیگری مطلق »، ذهنیت انسان و تصور نامتناهی را شالودة اخلاق می سازد و الهیات را وارد عرصه اخلاق می کند. به زعم این فیلسوف الهیات باید از بستر رابطه چهره به چهره انسان مسیر الهی را دنبال کند نه از طریق رابطه هستیشناختی بین خدا و انسان . لویناس معتقد است که سوژه از بنیاد، اخلاقی است . به نظر لویناس فلسفه غرب غالبا نوعی هستی شناسی بوده است و در نتیجه همواره «دیگری » یا «غیریت » را به «همان » فروکاسته و این فروکاهش معنای اخلاقی داشته است . بنابراین به عقیده وی خطای فلسفه غرب این بوده که به جای این که متافیزیک را بر اخلاق اجتماعی بنا کند آن را بر هستی شناسی بناکرده است . اخلاق لویناس بر خلاف اخلاق همان محور سنتی ، اخلاقی دیگر محور است . اومانیسم جدید لویناس نیز ناشی از همین نگرش غیرسنتی به اخلاق است . همچنین خدایی که لویناس در اخلاق از آن صحبت می کند نه خدا هستیشناختی است نه خدا درون ذهنی (حلولی ) بلکه خدای نامتناهی و «بیرونی » است .
خلاصه ماشینی:
"می توان گفت که اخلاق به قلمرو نامتناهی و تعالی و به خیر فراسوی وجود تعلق دارد نه قلمرو تمامیت که قلمرو همان ، وجود و هستی شناسی است و الهیات آنها را موضوع پژوهش خود قرار می دهد.
). مفهوم نامتناهی ورای فهم و اندیشه بشری است و بدین جهت به نظر لویناس ایده نامتناهی روشی برای رسیدن به دیگری است ولی این رسیدن به معنی فهم و به چنگ آوردن آن نیست بلکه همیشه بین فهم و نامتناهی وجود دارد.
تقریرهای مختلف لویناس از خدا گاهی خواننده را گیج می کند ولی این امر نباید باعث سوء فهم شود زیرا همۀ این تقریر در نقطۀ مقابل تقریرهای سنتی از خداوند هستند که در آن خود به مثابۀ وجود مطلق تلقی شده که با عقل یا ایمان قابل شناخت است و لذا خدا متعلقی از متعلقات تجربه و معرفت بشری است و در نهایت خدا به عنوان غیر و دیگری مطلق در ذهن من تجربه کننده حلول می یابد و تعالی خود را از دست می دهد.
برای مطالعه بیشتر به کتاب آزادی دشوار و نیز مقالۀ میخائیل فاگنبالت تحت عنوان «لویناس و ابن میمون : از متافیزیک تا الهیات سلبی اخلاقی » در مجلۀ زیر مراجعه کنید: Fagenblat, Michael, "Levinas and Maimonides: From Metaphysics to Ethical Negative Teology" in Journal of Jewish Tought and Philoso- phy, Volume 16, Number 1, 2008 , pp."