چکیده:
نصر حامد ابوزید از جمله اندیشمندان و قرآن پژوهان معاصری است که آراء و اندیشههای وی درباره مولفههای مربوط به قرآن کریم مناقشه برانگیز، قابل تامل و بحث برانگیز میباشد؛ وهمین مساله باعث شده است تا بسیاری از اندیشمندان حوزه علوم اسلامی با دید انتقادی به نظریات ایشان نگریسته و در مقام رد و جواب به آنها قلم فرسایی نمایند. نظر وی در باب چیستی و چگونگی وحی قرآن کریم بر پیامبر اکرم(ص) از جمله این موارد بحث برانگیز میباشد.
در مقاله پیش رو ضمن بازشناسی مفهوم وحی، دیدگاه نصر حامد ابوزید را در این زمینه توضیح و تبیین نموده و پس از آن با استفاده از روش تحلیلی آن را مورد بررسی انتقادی قرار داده و در پایان به این مهم اشاره شده است که این دیدگاه با نص صریح آیات قرآن کریم و احادیث وارده از ناحیه ائمه معصومین(ع) مطابقت ندارد.
خلاصه ماشینی:
"» (ابوزید، 1387:517) این دیدگاه بر این مسأله مبتنی است که پیامبر اکرم(ص) تنها معانی و محتوای قران کریم را از جانب خداوند متعال و توسط فرشته وحی دریافت و ایشان خود معنای متن را در قالب الفاظ و عبارات عربی بیان کرده است؛ بدین معنا که الفاظ و عبارات قرآنی ساختار وحیانی ندارد بلکه معانی آیات بر قلب پیامبر اکرم(ص) القا و الهام شده و پیامبر آنرا به کلام خود و در قالب زبان عربی درآورده است.
» (همان) ایشان برای اثبات این نظر که پیامبر اکرم(ص) خود معنای متن را در قالب زبان عربی بیان کرده است، همچون دیگر اندیشمندان به آیه 51 سوره شوری استناد میکند: « و ما کان لبشر أن یکلمه الله إلا وحیا أو من ورای حجاب أو یرسل رسولا فیوحی بإذنه ما یشاء إنه علی حکیم»(شوری/51): «و هیچ بشری را نرسد که خدا با او سخن گوید جز [از راه] وحی یا از فراسوی حجابی، یا فرستادهای بفرستد و به اذن او هر چه بخواهد وحی نماید.
» (ابوزید، 1387: 517) اما بایستی گفت که روایات قرائات مختلف متواتر نبوده و تنها قرائت صحیح همان است که از پیامبر اکرم(ص) به ما رسیده است و همین تعدد و تفاوت قرائات متواتر بودن آنها را رد میکند: «وجود التناقض بین القرائات ینفی تواترها عن النبی(صلی الله علیه وآله) إذ نص الوحی لا یحتمل اختلافا» (معرفت، 1412ق، ج2: 84) «وجود تناقض در بین قرائات ، خود تواتر آنها را از سوی رسول خدا(ص) نفی میکند؛ چون نص وحی نمی تواند اختلاف بردار باشد."