چکیده:
مطابق قاعدهای در منطق ابنسینا، میان هر دو قضیة شرطی لزومی که کمیت یکسان، کیفیت متفاوت، مقدم یکسان و تالی نقیض هم دارند، تلازم برقرار است. این قاعده توسط ابنسینا معرفی و برای آن استدلال شده است. پس از وی، این قاعده مورد نقد منطقدانان سینوی قرار گرفت. خونجی با مثالهایی از زبان طبیعی، پیشفرضهای اثبات ابنسینا را زیر سؤال برده است. پس از خونجی، بعضی از منطقدانان سینوی مانند نصیرالدین طوسی، قطبالدین رازی و قطبالدین شیرازی، تلاش کردند با ارائة صورتبندیهای دقیقتری از استدلال ابنسینا و یا دفاع از پیشفرضهای او به نقدهای خونجی پاسخ دهند. در مقالة حاضر پس از معرفی و صورتبندی دقیق استدلالهای دو طرف، نشان خواهیم داد که پاسخهایی که به نقد خونجی داده شده، برای اثبات قاعدة مورد بحث کافی نیستند و همچنان قبول این قاعده نیازمند استدلالهای دیگری است.
خلاصه ماشینی:
بررسی قاعدة نقض تالی سید محمدعلی حجتی * علی رضا دارابی **، لطف الله نبوی *** چکیده مطابق قاعده ای در منطق ابن سینا، میان هـر دو قضـیة شـرطی لزومـی کـه کمیـت یکسان ، کیفیت متفاوت ، مقدم یکسان و تالی نقیض هم دارند، تلازم برقرار اسـت .
پـس از خـونجی ، بعضـی از منطق دانان سینوی مانند نصیرالدین طوسی ، قطب الدین رازی و قطب الدین شیرازی ، تلاش کردند با ارائة صورت بندی های دقیق تری از استدلال ابن سـینا و یـا دفـاع از پیش فرض های او به نقدهای خونجی پاسخ دهند.
در مقالة حاضر پس از معرفی و صورت بندی دقیق استدلال های دو طرف ، نشان خواهیم داد که پاسخ هایی کـه بـه نقد خونجی داده شده ، برای اثبات قاعدة مورد بحث کافی نیستند و همچنان قبـول این قاعده نیازمند استدلال های دیگری است .
بـه عنوان مقدمه ای بر بحث دربارة این قاعده لازم است که چیستی ماهیت سلب شرطی لزومی نزد منطق دانان سینوی مشخص شود.
مطـابق نظر ابن سینا، در شرطی لزومی موجبه میان مقدم و تالی رابطة لزومی برقرار است و در سالبه این رابطه رفع می شود.
هـم چنـین قطب الدین شیرازی شاگرد دیگر خواجه نصیر تعریف شرطی سالبه را مانند ابـن سـینا بیـان می کند (شیرازی ، ١٣٦٥: ٣٧٩)؛ با این حال مقایسـة آرای قطـب الـدین شـیرازی و خواجـه نصیرالدین طوسی نشان می دهد که او بیش از آن که در این موضوع از خواجه تـأثیر گرفتـه باشد، از نظرهای سهروردی متأثر است .