چکیده:
بارنامه دریایی از جمله اسناد تجاری است که در حملونقل دریایی به کار رفته و اهمیت روزافزونی یافته است و مانند سایر اسناد تجاری از جمله چک، برات، سفته و قبض انبار دارای خصوصیاتی میباشد. با توجه به اهمیتی که بارنامه دریایی در توسعه تجارت بینالملل دارد، چگونگی صدور و مندرجات و محتویات آن با توجه به قانون دریایی ایران و کنوانسیونهای مختلف بینالمللی و تاثیری که در میزان تعهدات بعدی طرفین دارد، حائز اهمیت است. از آن جمله میتوان به تعداد نسخ بارنامه و علی الخصوص اشکال مختلف آن یعنی بارنامههای در وجه شخص معین، بحواله کرد شخص معین و در وجه حامل آن اشاره داشت. در خصوص مندرجات بارنامه، برخی از شروط و عبارات صریحا در آن ذکر میشود و برخی دیگر به شکل ضمنی. در این مقاله در پی آن هستیم تا به برخی از سوالات پاسخ دهیم از جمله: 1- آیا اشکال سه گانه بارنامه دریایی (در وجه شخص معین، به حواله کرد شخص معین و در وجه حامل) قابل انتقال میباشد؟ 2- آیا بارنامه دریایی مانند سایر اسناد تجاری دارای ویژگیهای تنجیزی و تجریدی میباشد؟ 3- در تنظیم سند مزبور، چه تعهداتی بر عهده هر یک از متصدیان حملونقل و فرستنده کالا میباشد؟
خلاصه ماشینی:
بند ٧ ماده ٥٢ قانون دریایی ایران که ترجمه ای از تعریف بارنامه در کتاب دوم قانون تجارت فرانسه مصوب سال ١٨٠٧ میباشد، در مقام تعریف بارنامه دریایی بیان میدارد: «بارنامه دریایی سندی است که مشخصات کامل بار در آن قید و توسط فرمانده کشتی یا کسی که از طرف او برای این منظور تعیین شده است امضا گردد و به موجب آن تعهد شود بار توسط کشتی به مقصد حمل و به تحویل گیرنده داده شود.
در کنوانسیون ١٩٧٨ هامبورگ در بند ٧ ماده ١ آن بارنامه دریایی چنین تعریف شده است : «اصطلاح بارنامه به سندی اطلاق میشود که دلالت بر قرارداد حمل ونقل دریایی کالا، تحویل کالا و یا بارگیری آن در کشتی توسط حمل ونقل کننده دارد.
» بند ٣ ماده ٣ مقررات لاهه و بند ١ ماده ١٤ کنوانسیون هامبورگ نیز به الزامی بودن صدور بارنامه دریایی پس از دریافت کالا توسط متصدی حمل یا نماینده او و درخواست فرستنده کالا اشاره دارد و برای اینکه چنین بارنامه ای منشأ ایجاد حقوق و تکالیف مشخص شود میبایستی نکات خاصی که در مقررات لاهه معین شده در آن رعایت شود.
به موجب بند ٣ قسمت b ماده ٣ کنوانسیون ١٩٢٤ بروکسل ، پس از اینکه متصدی حمل یا نماینده وی کالا را دریافت کرد حسب تقاضای فرستنده کالا موظف است برحسب مورد در بارنامه دریایی تعداد بسته ها یا قطعات یا مقدار یا وزن کالا را / قید نماید.