چکیده:
ایرانیان اولین قومی بودند که یک حکومت قانونمند را به وجود آوردند. در بین روایاتی که از ایران باستان ذکر شده نخستین بشر و نخستین شاه ایران کیومرث بوده است و از آن عهد تا کنون انتخاب شاه از چالشهای جدی در تاریخ ایران محسوب میشده لذا رسیدن به پادشاهی مستلزم کسب مشروعیت بوده مشروعیت به افراد کمک میکرده که بر اورنگ شاهی بنشینند سبب پایداری سیاسی و ماندگاری شاه میشده، اما اگر از بین میرفت نتیجه آن دگرگونی سیاسی و از دست رفتن تخت پادشاهی بوده است. دوره مغول و فرمانروایی ایلخانان از دورههای بحرانی و پر تناقض مشروعیتسازی در تاریخ ایران است. تکیه بر سنتهای قبیلهای و قومی فاتحان، رویکرد به اندیشههای ایرانی و نظریه اسلامی حکومت، چالشهای درونی حکومت ایلخانان را تشدید ساخت و در این دوره پر تلاطم بحرانهای پر دامنهای را پدیدار کرد.
پرسش اساسی مشروعیت این است که بایدو خان حق ایلخانی خویش را از کجا و بر اساس کدام موازین و ضابطهها کسب کرده بود؟ و جامعهی ایرانی و مغولی با چه ملاکهایی، تکلیف فرمانبری خود را توجیه میکردند؟
از این روی این مقاله پس از مقدمه به چگونگی تشکیل حکومت ایلخانان، رقابت بر سر ایلخانی، حکومت بایدو و نبرد بایدو با غازان میپردازد.
Iranians were the first nation who have established a legitimate government. Among the traditions from ancient Iran، it is mentioned that the first human and the first King (Shah) of Iran was Keyumars and since then، selection of King was considered the serious challenge in Iran history. So، becoming a king required legitimacy. It helped people to sit on the royal throne and would led to political stability and durability of the king، but if it would have been omitted، it would result in political transformation and the loss of the throne. Periods of Mongol and rule of Ilkhanate were the critical period full of contradictions about legitimacy building in Iranian history. Relying on tribal and ethnic traditions of conquerors، the approach to the Iranian thoughts and Islamic theory of government have intensified the internal challenges of Ilkhanate government and has emerged massive crises in this turbulent period.
The main question of legitimacy is from where and based on what rules and regulations Baydu Khanhas acquired his Ilkhanid right? With what criteria Iranian and Mongolian societies justify their obedience?
So، after an introduction to the formation of Ilkhanid government، this paper studies the Gaykatu government، Gaykatu battle with Baydu، Baydu sit on the Ilkhanid throne، battle with Gazan and so on.
خلاصه ماشینی:
پرسش اساسي مشروعيت اين است که بايدو خان حق ايلخاني خويش را از کجا و بر اساس کدام موازين و ضابطه ها کسب کرده بود؟ و جامعه ي ايراني و مغولي با چه ملاکهـايي، تکليـف فرمـانبري خود را توجيه ميکردند؟ از اين روي اين مقاله پس از مقدمه به چگونگي تشکيل حکومت ايلخانان ، رقابت بر سر ايلخـاني، حکومت بايدو و نبرد بايدو با غازان ميپردازد.
چگونگي تشکيل حکومت ايلخانان در ايران با جلوس منگو قاآن بر تخت خاني در سال ٦٤٨ هجري فصل تازه اي در تاريخ امپراتوري مغول و جهانگشايي ايشان آغاز شد.
رقابت خانزادگان بر سر ايلخاني يک هفته پس از مرگ ارغون ايلچياني به طلب سه تن از نامزدهاي پادشاهي اعزام گرديدند: اين سه تن عبارت بودند از پسرش غازان که در خراسان بود، برادرش گيخاتو که در روم بسر مـي بـرد، و بالاخره پسر عمش بايدو که در بغداد اقامت داشت .
١٢- همداني، جامع التواريخ ، ج ٢، ص ٧٣٦؛ ميرخواند، محمد بن خاوند شاه بن محمود، تاريخ روضه الصفا، به تصحيح و تحشيه ، جمشيد کيان فر، چاپ دوم ، تهران : انتشارات اساطير، ١٣٨٥، ج ٨، ص ٤٠٦٨ و ٤٠٦٩.
١٣- همداني، جامع التواريخ ، ج ٢، ص ٧٤٢-٧٤١؛ خواندمير، غياث الدين بن همام الدين الحسيني، تاريخ حبيب السير، چاپ چهارم ، تهران : انتشارات خيام ، ١٣٨٠، ج ٣، ص ١٠٨؛ ميرخواند، تاريخ روضه الصفا، ج ٥، ص ٤٠٧٠.