چکیده:
«فقه تربیتی» و احکام تربیتی استنباط شده در آن، می تواند موضوع تحلیل های فلسفی و فرافقهی قرار گیرد. نوشتار حاضر درصدد است تا دلالت یابی پسینی از فتاوا و احکام فقه تربیتی را بررسی نماید و استلزامات، اقتضاها و دلالت های آشکار و نهان این احکام را با روش تحقیق نظری و فلسفی، گونه شناسی کند. نوشتار حاضر، سه گونه دلالت شناسی از گزاره های فقه تربیتی را شناسایی و تبیین نموده است که عبارت اند از: دلالت شناسی در قلمرو ملاکات احکام، دلالت شناسی در قلمرو امتثال تکالیف تربیتی و رویکردشناسی. نوشتار پیش رو تلاش می کند با تبیین و تشریح این سه و ذکر مثال هایی برای آن، به اعتبارسنجی منطقی و فلسفی این دلالت ها و نیز سنجش وجه اسلامیت و شرعیت این دلالت ها اقدام نماید.
خلاصه ماشینی:
اين گونه از دلالت شـــناســـي، از نوع ملازمه يابي است ؛ به اين معنا که تلاش ميشود مضامين و بايدهاي ملازم با گزاره هاي هنجارين فقه تربيتي، کشــف و اســتنتاج شــود و در واقع دلالات تربيتي و اقتضــائات آموزشي و پرورشي احکام مذکور در عرصۀ عمل (مقام امتثال تکاليف تربيتي) استنتاج شود.
اما «دلالت شناسي» در نوشتار حاضر، فعاليتي فرافقهي است تا دلالت عقلي و لفظي (چه دلالت التزامي و يا ت ضمني و حتي مطابقي) ميان اين گزاره هاي فقه تربيتي و ديگر معاني و تو صيفات و اخبارات را استنتاج نمايد و با روشي مضبوط و معتبر، پيوند ميان اين ها را بشناسد؛ به نحوي که مستنتجات هم در شــمار معاني اراده شــده از متن ديني تلقي شــود و داراي توجيه منطقي باشــد و هم داراي حجيت شرعي.
پس از اين توضــيحات بايد گفت که در بحث حاضــر نيز احکام فقه تربيتي مبتني بر ملاکات و وجود م صالح و مفا سد ا ست و براي «دلالت شنا سي از گزاره هاي فقه تربيتي» ميتوان با ا ستنتاج فرازي و فرارونده به سوي کشف آن ابتنائات حرکت نمود.
تبيين و تشريح مرحله صدور احکام شرعي با مرحله امتثال متفاوت ا ست و گفته شد که بنابر برخي ديدگاه ها در علم اصــول ، حکم تنها داراي دو مرتبۀ إنشــاء و فعليت اســت و مرتبه ملاکات ، از مقدمات حکم و مرتبۀ تنجز نيز از مؤخرات و از احوال مقام امتثال حکم است (خويي، ١٤٢٢: ٤٩١؛ اصفهاني، ١٣٧٤: ٣٤-٣٧) و نيز دان سته شد که در «ا ستنتاج فرودي»، ملازمات و اقت ضائات و دلالات عقلي و لفظي براي مقام عمل تربيت و امتثال تکاليف تربيتي، کشف ميشود.