چکیده:
نظریه همکاری طرفین دعوا و دادرس در حل و فصل اختلافات از مباحث جدید آیین دادرسـی مدنی است که در چند سال اخیر از سوی یکی از استادان مطرح شده است . نظریه همکاری بـه معنای اجرای قانون تعریف شده است . به عبارت دیگر، طرفین و دادرس در حل و فصـل اخـتلاف با یکدیگر مشارکت میکنند. اگرچه در برخی از قوانین جدید، نظریه یادشده به صورت پراکنـده مشاهده میشود، اما این نظریه در آیین دادرسی مدنی فراملی مصوب ٢٠٠٤م شـالودة اصـلی را تشکیل میدهد و نمود اصلی را دارد. با بررسی قوانین کشور، این نتیجه یافت میشود که نظریه همکاری، هرچند در پاره ای مواد دیده میشود، این امر به معنای به کارگیری نظریه همکاری در نظام حقوقی نخواهد بود و نظام حقوقی ما دارای این نظریه نوین در آیین دادرسی نیست . پـس از مطالعه موردی قانون آیین دادرسی مدنی فرانسه ، اصول آیین دادرسی مدنی فراملی، و قوانین ایران ، میتوان گفت که نظریه همکاری، نظریه ای صـحیح و مقبـول اسـت و مـیتـوان آن را در برخی باب ها ازجمله در تعیین صلاحیت محلی دادگـاه ، تعیـین زمـان جلسـات ، داوری، صـلح و سازش ، نحوة ابلاغ اوراق ، شیوة ادارة جلسه دادرسی و غیره اعمال کرد.
خلاصه ماشینی:
حقوق انگلستان نیز با توجه به مشکلاتی که در فهم و استنباط از آن وجود داشت ، مبنای قانون آیین دادرسی مدنی ١٩٩٨م انگلستان این است که در عین سرعت و ارزانی، از مقرراتی روشـن ، ساده و قابل فهم تشکیل شده باشد و همکاری طرفین اختلاف را بـا دادگسـتری افـزایش دهـد.
در اصـول آیـین دادرسـی مـدنی فراملی (Principles of Transnational Civil Procedure)، مصوب مؤسسه هـای UNIDROIT وALI، هدف ، ایجاد همکاری میـان طـرفین دعـوا و دادرس در حـل و فصـل اختلافـات اسـت ؛ به طوری که در اصول مختلفی همچون اصول هفتم و چهاردهم و غیره به روشنی میتوان اعمال این مبنا را مشاهده نمـود (غمـامی و محسـنی، ١٣٩٢، ص ١٩-١٨؛ و نیـز: ,Ghamami, Majid 1 .
این نظریه را نخستین بار یکی از حقوق دانان ایرانی مطرح کرد که برگرفته از «اصـل همکـاری مـؤثر طـرفین دعـوا و دادرس » مطرح شده در حقوق فرانسه است ؛ اگرچه از نظر شمول و مصادیق با اصل یادشده متفاوت اسـت و یکی از حقوق دانان آن را محدود به دادرسی مدنی و نحوة تعاملی اجرای اصل تسـلط طـرفین بر جهات و موضوعات دعوا نمیداند و به عنوان یک نظریه در تمام اجزای فراینـد دادرسـی آن را قابل تطبیق و اعمال معرفی میکند (محسـنی، ١٣٨٩، ص ٩٧)؛ یعنـی همـان رویکـردی کـه از سوی نویسندگان این مقاله نیز تبعیت شده است .