چکیده:
پیوند مردان ایرانی با زنان نیرانی یکی از رایج ترین نوع ازدواجها در شاهنامه است که به ویژه در بخش پهلوانی بسامد بسیار بالایی دارد. در شاهنامه ، پادشاهان و یلان برجسته ایرانی با زنانی غیرایرانی و عموما تورانی ازدواج می کنند. از این ازدواجها با عنوان ازدواج برونهمسری، یا ازدواج برونقبیله ای یاد می شود. در نمادشناسی باستانی شاهنامه ، ایران سرزمین مقدس و اهورایی ، و توران، سرزمین آلودگی ها و نیروهای اهریمنی ، است . از سوی دیگر، در باورشناسی باستانی ، زنان کانونهای آمیختگی و وابستگی به زمین هستند و در مقابل ، مردان، موجوداتی اهورایی ، آسمانی و فارغ از آلودگی های زمینی به شمار می آیند. اسطورههای کهن ایران، بنابر سابقه طولانی تسلط فرهنگ پدرسالاری، دارای ژرفساختی مردکانون هستند؛ از این رو، در روند دگرگونی اسطورهها به حماسه ملی ، مفاهیم و برداشت های زنستیزانه را نیز به حماسه افزودهاند. در این پژوهش علاوه بر بررسی ژرفساخت اسطورهای این پیوندها، مولفه های پدرسالاری در آنها بازکاوی شده است .
خلاصه ماشینی:
nraane غیر ایرانی ، سرزمین بیگانه است که در شاهنامه به صورت کوتاهشده نیران به کار رفته است »؛ (خالقی مطلق ١٣٨٦الف : ١٨٥) بنابراین ، با توجه به اسطوره آفرینش ، ایران سرزمین مقدس و اهورایی است و نیران سرزمین گجسته اهریمنی ؛ چنانکه در بندهش ، فره آزادگان از آن ایرانیان دانسته شده (دادگی ١٣٨٥: ١٠٩) و در دینکرد، برترین نژاد از آن ایرانیان است که فرهمندی از آن جدانشدنی است (کتاب پنجم دینکرد ١٣٨٦: ٣٨) هانری ماسه تقابل ایران و توران در شاهنامه را همان ستیزه میان خ ری و شر اسطورهها می داند که به شکل تاریخی ، دوباره پدیدار شدهاند؛ (ماسه ١٣٧٥: ٢٣٦) همچنانکه جلیل دوستخواه ریشه این کشمکش و درگیری ها را در دورههای کهن پیش از تاریخ و نخستین روزگار زیست این اقوام جست وجو می کند؛ (اوستا ١٣٧٠: ٩٦٣) حمیدیان نیز معتقد است شر انگاشتن هر چیز نیرانی منبعث از خاطره قوم ایرانی و مبتنی بر مصائب و تأثیرات تلخی است که از نیرانیان در عهد باستان در حافظه مردم ثبت شده است .
٣ـ اعتقاد به آمیزش دو بن اهورایی و اهریمنی در اسطوره آفرینش در شاهنامه ، به صورت تقابل ایران و نیران نمود یافته است که پیوند مردان ایرانی با زنان نیرانی مهم ترین تجلی این اندیشه است .