چکیده:
در این نوشتار تحول سیمای «ایزد وای» و تکامل دلالت های مفهومی منسوب به وی مورد بررسی واقع شده است. ابتدا «سیمای وای» در اساطیر هند و ایرانی وارسی شده، و بعد چگونگی اخلاقی شدن این ایزد و دگردیسی او در منابع اوستایی مورد تحلیل قرار گرفته است. بعد از آن شرحی درباره ایزدان همسان با وای به دست داده می شود. یعنی از همسانی ها و تفاوتهای وای با ثواشه، رام و دیوهایی مانند استویدات سخن به میان می آید. شواهدی برای مربوط دانستن اصطلاح عامیانه «وای بر تو / ای وای» با این ایزد ارائه می شود. آن گاه درباره نقش میانجی گرانه ایزد باد و خویشکاری او به عنوان نیرویی که میان آسمان و زمین حایل است، شرحی به میان می آید. در نهایت دلالت های افسانه آمیز وابسته به مفهوم باد که در عصر اسلامی وجود داشته و در تفسیرهای قرآن راه یافته است، تحلیل می شود.
The present article deals with the description and the etymology of Vay (Vayu)، one of the antique gods of ancient Persia and the Indo-Iranian era. Having presented certain evidence regarding the image of this god in different Persian and Indian texts such as Vedas and Gathas، this article aims at discussing its connection with certain other gods. The commemoration of the wind god، Vayu in the mythologies of the Sumerian، Akkadian، Kaldani، and the Aramaic (Persian، Arami) people is the subject matter of another part of this article. Finally، the role of the wind god in the texts and the interpretations of the Islamic era is traced by the writer of this article، thus the last part is concerned with the development of this ancient god in the periods after Islam.
خلاصه ماشینی:
نامش به همین شکل هم در اوستا و هم در وداها وجود دارد و در دوران یگانگی این دو قوم ایزدی بوده که بر فضای میان گنبد آسمان و سطح زمین فرمان می رانده است.
هرچند در متون ایرانی و هندی هر دو نام وای و وایو برای نامیدن این ایزد بکار گرفته شده است.
یعنی گویی نیزه در ابتدا نماد این ایزد دانسته میشده است رام یشت، کرده 11، بند 48) به این ترتیب وای به، یا سویه نیک باد در اوستا موجودیتی مستقل پیدا کرده و با تواشتری باستانی ترکیب شده است.
بنابراین سه ایزدان باد هند و ایرانی باستان (وایو و تواشتری و ایندره)، در قالب یک ایزد ایرانی با سه نام وای - ثواشه سرام) که در برابر نسخه ای اهریمنی (وای بد) قرار می گیرد، تبلور یافته و پیوند باستانی خود را با مهر و جمشید حفظ کرده است.
این باور به دو شکل متضاد باد، حتی در دوران جدیدتر تمدن ایرانی نیز ادامه پیدا کرده است، چنان که مثلا از حضرت محمد حدیثی روایت شده که بر مبنای آن پیروزی های سپاه اسلام به همراهی باد سبا (که از خاور میوزد) و نابودی قوم عاد به وزش باد دبور (برآمده از باختر) مربوط شده است (430 Bukhari, Volume 5, Book 59, Number ) در واقع چنین می نماید که تجربه زیسته مردمان جهان باستان و ارتباطی که با عنصر باد پیدا می کردند، در قلمروهای فرهنگی گوناگون به نتایجی مشابه منتهی شده باشد.