چکیده:
شاهنامه، حماسه بزرگ ادب فارسی، همواره توجه بسیاری را به خود جلب کرده و درباره آن فراوان نوشته اند. شرح بیت های دشوار یا بیت هایی نیز که بر سر فهم آن اختلاف بوده است، توجه صاحب نظران را به خود معطوف داشته است. گاهی بیتی ساده بنظر می رسد و ظاهرا بر سر آن اختلاف دیدگاهی دیده نمی شود، اما با دقت نظر می توان دریافت که از این گونه بیت ها نتیجه ای مطلوب تر و روشن تر می توان استنباط کرد که از جمله آن دو بیت زیر است:
همه خواسته گیو را داد شاه / ابی تیغ تو تاج روشن مباد
بدو گفت کای نام دار سپاه / چنین باد و بی بت برهمن مباد
معنی این دو بیت که در داستان کیخسرو آمده است، تقریبا در همه شرح ها یک سان است. بیش تر شارحان صرفا به محور افقی داستان توجه و از دیگر جنبه ها غفلت کرده اند. به همین دلیل در شرح و فهم بیت کاستی هایی دیده می شود که در این پژوهش سعی شده است شرح های گوناگون بررسی و نقد شود، سپس با توجه به محور عمودی داستان معنی تازه از آن بدست داده شود. آنچه در این پژوهش مطرح شده این است که در این بیت ها برخلاف نظر برخی شارحان و شاهنامه پژوهان، «گیو» است که به مانند دیگر پهلوانان به ستایش کیخسرو پرداخته است و بنا بر شواهد «نامدار سپاه» در بیت اول کی خسرو است.
The purpose of this research is to cast a new look upon a couplet in Shahnameh in the story of Kay Khosrow. A couplet being so controversial that various commentaries been produced and virtually all paid due attention to the horizontal axis of the story and neglected other aspects. This paper attempts to study and criticize such commentaries to clarify the misunderstandings of the meaning of the couplet by referring to other couplets as evidence. Then the story in the vertical axis is assessed to derive at a novel meaning of the couplet in discussion according to the Moscow edition of Shahnameh:
"The king granted all wishes of Giv
Said to him O commander of the army
Without your sword would not be bright crown
Let be such sword and May no Brahman be without an idol"
Unlike the views of certain commentators and Shahnameh scholars، Giv the warrior has praised Kay Khosrow like other warriors، and based on some presented evidence the commander of the army in the first couplet is Kay Khosrow.
خلاصه ماشینی:
٥- شاهنامۀ فردوسی به نثر پارسی سره در بازنویسی میترا مهرآبادی آمده است : «پس شاه همۀ آن خواسته ها را بـه گیـو داد و گفت : ای نام دار سپاه ، تـاج روشـن شـاهی بـدون تیـغ تـو مبـاد و همیشـه آبـاد و شادباشی» (مهرآبادی، ١٣٧٩: ٦٥٧ ).
٧- فرهنگ نام های شاهنامه رستگار فسایی اگرچه شرحی از شاهنامه برجای نگذاشـته اسـت ، در فرهنـگ نـام هـای شاهنامه دیدگاه خود را این گونه بیان میکند: «چون کیخسرو با هدیه های فراوان کسی را خواست تا به «کاسه رود» شتابد و کوهی هیزم را که بین ایران و توران است به آتـش کشد تا اگر جنگی درگرفت سپاه در پس کوه هیزم نماند، باز گیو داوطلب انجام این امـر شد و شاه او را ستود: کـــه بـــیتیـــغ تـــو تـــاج روشـــن مبـــاد چنـــین بـــاد و بـــیبـــت بـــرهمن مبـــاد» (رستگارفسایی، ١٣٧٠: ٩٤٢) همان گونه که پیش از این بیان شد، از میان شرح های گوناگون تنها خالقیمطلـق مخاطب بیت را کیخسرو دانسته و گفته است : «چنین سـخنی را قاعـدتا بایـد گیـو بـه کیخسرو بگوید» (خالقیمطلق ، ١٣٨٩: ٥/١٠)، اما گویـا در ادامـه ابهـامی بـرای ایشـان پیش آمده است و در نحوۀ چینش افقی بیت دوم شک کرده اند.