چکیده:
نسخهبرگردان کتابی که با عنوان انس المهج و حدائق الفرج توسط مجمع ذخائر اسلامی، کتابخانه مجلس شورای اسلامی و کتابخانه ملی ملک بهچاپ رسیده است مجموعهای کمابیش کامل از انواع مختلف اشتباهات علمی و فنی و نیز ناراستیهای علمی است. این اشتباهات حتی به نام اثر نیز که باید انس المهج و روض الفرج باشد راه یافته است.اشتباهات پرشمار راهیافته به مقدمههای چهارگانه این چاپ نشان از آن دارد که مقدمهنگاران صلاحیت و دانش لازم برای این کار نداشتهاند و بهناچار یا کمابیش هیچ ننوشتهاند، یا در نوشتهای کوتاه اشتباهاتی پرشمار مرتکب شدهاند، یا بهناچار به کتابسازی و کتابدزدی روی آوردهاند و البته حتی نتواستهاند این کار را نیز کمغلط بهپایان برسانند.به این جمع نفر پنجمی را نیز باید افزود که بهاتکای آوازه بسیار در شاخهای دیگر از جغرافیا و با ارزیابی بسیار فراتر از واقع دانش اندک خود در عرصه تاریخ جغرافیای اسلامی، خود را در نقد آن چهار نفر صاحب صلاحیت انگاشته و مقالهای در این باب نوشته است که البته حاصل کار، مگر در شمار اغلاط، از مقدمههای چهارگانه انس المهج فروتر بوده است.آنچه در این میان بسیار ناپسند مینماید آنکه، ناشرانی که خود را متخصص نشر میراث مکتوب میانگارند در انتشار انس المهج و این نقد دست داشتهاند؛ و ناپسندتر آنکه جغرافیپژوهان ما از هنگام انتشار ترجمه فارسی کتاب تاریخ نوشتههای جغرافیایی در جهان اسلامی، نوشته کراچکوفسکی، حتی گامی کوچک در زمینه شناخت احوال و آثار جغرافیدان نامداری چون ادریسی برنداشته، در نوشتههای خود به تکرار دیدگاههای کراچکوفسکی بسنده کردهاند.
خلاصه ماشینی:
"«زینة المشتاق فی اختراق الآفاق»: این عنوان غلط چنانکه پیشتر آمد در پشت نسخه مجلس آمده و منتقد، نخست در ضمن ترجمۀ همان عبارات (۳۵/۲/۳) این نام را آورده و بار دیگر با پذیرفتن همین مطالب در وصف انس المهج آورده است: «کتاب (متن عربی) اختصاری است از کتاب بزرگ ادریسی بهنام زینة المشتاق فی اختراق الآفاق»؛ و از خود نپرسیده است که مگر ادریسی کتابی به این نام دارد؟ اما اگر چنین کتابی دارد باید از منتقد پرسید که چرا این کتاب را در زمره آثار ادریسی معرفی نکرده است؟ تعداد نقشههای انس المهج: در جدول صفحۀ ۳۳ و نیز ۳۵/۲/۲۷ تعداد نقشهها ۷۳ آمده است.
سپس یوسف بیگباباپور، همچنانکه یاد شد، با مراجعه به همین مقاله و ارجاع به آن (البته بهصورت مخدوش) بازهم تغییراتی در جدول داده و در مقالۀ خود آورده است (تبدیل نام کتاب جغرافیایی حاجی خلیفه به کشف الظنون و بازگرداندن آن به جدول و افزودن تذکرۀ هفتاقلیم امین احمد رازی) و سرانجام صفینژاد یک بار دیگر جدول مقالۀ پیشین را با توجه افزودههای بیگباباپور و نیز با چند تغییر دیگر در نقد خود گنجانده است؛ بیآنکه اینبار به مأخذ اصلی خود، یعنی ترجمۀ عربی کتاب لسترنج بهواسطۀ مقدمۀ آیتی، اشاره کند (گویا همان ارجاع مقاله قدیم برای اینکه او این جدول را از آن خود بشمارد کفایت میکرده است)."