چکیده:
آیین میتراآیینی بانفوذ و موثر در تاریخ ادیان و آیین های جهان بوده است . آیین ایزدی نیز آیینی محلی در منطقه ای کوچک از کردستان است که تحت تاثیر آیین های مختلف ، از جمله آیین میترا قرار گرفته است . پرسش اصلی این مقاله این است که آیین میترا بیشتر بر چه بخش هایی از آیین ایزدی تاثیر نهاده است . به منظور پاسخ گفتن به این پرسش با روش اسنادی و با بررسی نظریات محققان دربارة دو آیین ، جنبه های تشابه آنها استخراج شده است . بر این اساس، در چهار بخش مناسک ، باورها، اساطیر و جشن هاتطبیق و همسانی مشاهده میشود و در بخش تاریخ و جغرافیا نیز بررسی اشتراکات نیازمند تحقیقات بیشتراست ؛ در قسمت مناسک دینی ، در نماز، روزه و حج (ضیافت همگانی ) و در بخش باورها، در رازآمیزی ، درجات هفت گانهسلوک،تثلیث خدایان و نقش اهریمن در هردو آیین همسانی وجود دارد. در بحث اساطیر نیز در تولد میترا و یزیدبن مسافر و توتم هایی مانند خروس، گاو، مار، سگ و عقرب اشتراکاتیدیدهمیشود. دو جشن مهرگان و میلاد میترا نیز با جشن همگانی و بلنده برابر هستند.
خلاصه ماشینی:
بر این اساس، در چهار بخش مناسک ، باورها، اساطیر و جشن هاتطبیق و همسانی مشاهده میشود و در بخش تاریخ و جغرافیا نیز بررسی اشتراکات نیازمند تحقیقات بیشتراست ؛ در قسمت مناسک دینی ، در نماز، روزه و حج (ضیافت همگانی ) و در بخش باورها، در رازآمیزی ، درجات هفت گانۀسلوک،تثلیث خدایان و نقش اهریمن در هردو آیین همسانی وجود دارد.
کتاب God and shikh Adi are perfect کرین بروک مجموعۀ سرودهای دینی ایزدیان همراه با ترجمۀ انگلیسی آنها است ؛ اما مهم ترین و دقیق ترین کــتاب دربارة آیین ایزدی ,Yezidism: It’s Background Observances and Textual tradition از همین نویسندهاست .
محمدی ملایری در مقاله ای با نام «یزیدی ها و کیش و آیینآنها» (١٣٧٩)دربارة این آیین تحقیقکرده و ره شو (٢٠٠٤)بااجازة روحانیون ارشد ایزدی ، مجموعه ای از متون دینی ایزدیان را گردآوری نموده است .
محققان ضمن بررسی تاریخ آیین میترا به برخی از این مناسک ، به صورت گذرا اشاره کرده اندکهدراینجا به آداب نماز، روزه و ضیافت همگانیاشاره می شود: پیروان میترا نیایش و نماز خود را برای ایزد میترا به جا می آورده اند.
یشت ها١٣٧٧: ٣٠٦؛ باقری ١٣٨٦: ١٥٢) در منابع مختلف به این نکته اشاره شده است که میتراپرستان باید در مراحل مختلف سلوک در طبقات هفت گانۀ خود برای دوره های طولانی روزه می گرفتند،(گاسکه ١٣٩٠: ١٠٣-١٠٤) اما دربارة عمومی بودن این عبادت اطلاعاتی در دست نیست .
از آنجا که اهریمن در اساطیر ایرانی گاو یکتاآفریده را می کشد، این باور در اساطیر میترایی به وجود آمده است که میترا در نقش قاتل گاو، همان اهریمن در آیین های ایرانیاست .