چکیده:
دفاع مشروع به عنوان یکی از علت های توجیه کننده جرم،در صورت وجود شرایط متعددی مانند حال بودن خطر،ضرورت،و تناسب اقدام دفاعی،ممکن است موجب اباحه عمل به ظاهر مجرمانه شود.با وجود این،افراد در شرایطی برای دفاع از حقوق خود در برابر تعرض های احتمالی از برخی ابزارها و وسایل دفاعی،مانند تله های انفجاری،حفر چاه در منزل یا نگهداری حیواناتی مانند سگ نگهبان،استفاده می کنند که در اثر آنها ممکن است آسیب هایی به کسانی که داخل چنین مکان هایی می شوند،وارد آید.این اقدامات،هم از نظر مشروعیت انجام آن ها و هم مسئولیت ناشی از آسیب های حاصل از آنها،از منظر حقوقی محل ابهام است.در نوشتار حاضر این موضوع با ملاحظه مقررات موضوعه و مبانی فقهی بررسی،و چنین نتیجه گرفته شده است که نفس کاربرد چنین ابزارهایی در ملکی که مرتکب حق تصرف در آن را داشته باشد،به شرط متعارف بودن،منع حقوقی ندارد،اما آسیب های ناشی از اثرگذاری وسایل یاد شده موجب مسئولیت مدنی و کیفری مرتکب خواهد شد؛مگر آنکه شرایط مشروعیت دفاع مانند ضرورت و تناسب در آن احراز شود.همچنین در راستای این بحث،به بررسی تطبیق مواضع برخی نظام های حقوقی دیگر پرداخته شده است.
خلاصه ماشینی:
"این رویکرد از نظر اصول حقوقی با نقد جدی روبروست ؛ چراکه اولا به صرف خطای بزه دیده نمیتوان خون وی را هدر دانست و از مالک رفع مسئولیت کرد؛ ثانیا اطلاق مواد ٥٠٨ و ٥٢٣ که ظاهرا افادة عدم مسئولیت مالک را دارد، در موضوع مورد بحث قابل تشکیک است ، زیرا در خصوص جایی که مالک به قصد آسیب زدن به افرادی که وارد ملک او میشوند، اقدام به حفر چاه ، استقرار شیء لغزنده یا نگهداری از حیوان میکند، دلیل محکمی در دست نیست که به مواد پیش گفته نظر داشته باشد، چراکه خاستگاه این مواد منابع فقهی است ؛ درحالی که برخی از فقها در نوشته های خویش به بیانی مطلق بر عدم ثبوت مسئولیت مالکی که اقدام او در ملک خویش به آسیب دیدن دیگران منجر میشود، تصریح کرده اند (نجفی، پیشین ، ج ٤٣، ص ٩٧)، اما خود ایشان در جای دیگر اشاره میکنند که اگر مالک به قصد کشتن متعرضان این امور را انجام دهد، نداشتن ضمان در گرو توقف دفع تعرض بر کشتن مهاجم است (نجفی، پیشین ، ج ٤٢، ص ٣٩)؛ مسئله ای که در قسمت بعد به تفصیل بررسی خواهد شد.
بررسی مسئولیت ناشی از اثرگذاری وسایل دفاعی از دیدگاه فقهی به عقیدة بسیاری از فقها، اگر کسی در منزل خود اسباب مخاطره آمیزی را تدارک ببیند، برای مثال غذایی را در منزل خویش مسموم کند یا چاهی را حفر کند و در اثر ورود عدوانی دیگران موجب ایراد آسیب بر ایشان شود، مسئولیتی متوجۀ مرتکب نخواهد شد (شیخ طوسی،پیشین ، ج ٧، ص ٤٥) و حتی برخی از قائلان این نظریه تصریح کرده اند که حتی اگر مرتکب قصد کشتن متجاوزان را داشته باشد نیز همین حکم جاری است (علامه حلی، ١٤١٣، ص ٥٨٧ و بیتا، ص ٢٤٢؛ شهید ثانی، ١٤٢٣، ص ٣٩٨) که فرض یادشده دقیقا منطبق با بحث کاربرد وسایل دفاعی میباشد."