چکیده:
انقلاب ها و تحولات سیاسی مهم از منظرها و سطوح مختلف نظیر دلایل وقوع، پیامدها، نیروهای موثر در آن و بازتاب ها و انعکاس ها و... بررسی می شوند. دو نمونه از این انقلاب ها، یعنی انقلاب اسلامی 1357 ، ایران و انقلاب ژانویه 2011 م مصر به عنوان دو تحول مهم سیاسی و اجتماعی از هر یک از دیدگاه ها و رویکردها قابل مطالعه، تامل و مقایسه هستند. به ویژه این که در یکی، یعنی انقلاب ایران پیروزی جریان مذهبی و تداوم یک نظام سیاسی اسلام را به دنبال داشت و در دیگری یعنی انقلاب مصر، با وجود پیروزی های اولیه جریان مذهبی اخوان المسلمین، درنهایت به فاصله یک سال پس از حضور در قدرت سیاسی، با اعلام و گسترش مخالفت های مردمی و سرانجام با وقوع کودتای نظامی، از قدرت بیرون رانده شده و پس از سرکوب از فعالیت سیاسی و اجتماعی محروم و ممنوع گردیدند. حال این پرسش مطرح است که چگونه این دو جریان اسلام گرای مذکور در ایران و مصر در انقلاب و رویدادهای پس از آن به دو نتیجه متفاوت منتهی شدند. در پاسخ به این سوال این فرضیه مطرح می شود که در بخشی از این نتایج یا فرجام متفاوت می توان نقش و جایگاه رهبری در دو جنبش در جریان انقلاب و پس ازآن را موثر دانست.
خلاصه ماشینی:
به ویژه این که در یکی، یعنی انقلاب ایران پیـروزی جریان مذهبی و تداوم یک نظام سیاسی اسلام را به دنبال داشت و در دیگـری یعنـی مصـر، بـا وجود پیروزیهای اولیۀ جریان مذهبی اخوان المسلمین ، درنهایت به فاصـلۀ یـک سـال پـس از حضور در قدرت سیاسی، با اعلام و گسترش مخالفت های مردمی و سرانجام با وقوع کودتـای نظامی، از قدرت بیرون رانده شده و پس از سرکوب از فعالیـت سیاسـی و اجتمـاعی محـروم و ممنوع شدند؟ حال این پرسش مطرح است که چگونه این دو جریان اسـلامگـرای مـذکور در ایران و مصر در انقلاب و رویدادهای پس ازآن به دو نتیجه متفاوت منتهی شـدند.
درحـالیکـه در ایران بر بستر یک جنبش اسـلامگـرای سیاسـی و خواهـان دگرگـونی سیاسـی، اجتمـاعی و فرهنگی با سابقۀ بیش از یک قرن یک نیروی انقلابی اسلامی بـه رهبـری روحانیـت شـکل گرفت که بخشی عمدهای از مبارزه علیه رژیم حاکم را سازماندهی میکـرد، در مصـر نیـز جنبش اسلامگرای اخوان المسلمین بـا سـابقه ای نزدیـک بـه یـک قـرن، نیـروی مـؤثری در مخالفت با نظام حاکم و هم چنین فعال در جریان انقـلاب محسـوب مـیشـد.
بـدین ترتیـب آنچه دیده می شود حضور مؤثر و پررنگ دو جریان اسلامگرا برای استقرار نظمی اسـلامی در هر کشور است ؛ یعنی جنـبش اسـلامی اخوان المسلمین بـا ماهیـت سیاسـی و مبتنـی بـر شریعت و مذهب اهل سنت در مصر و روحانیت اسلامگرای سیاسی شیعی در ایران.