چکیده:
بُعد قرآنی و حدیثی شخصیتهای بازگشت به قرآن و بیداری اسلامی، از جمله آیةالله طالقانی در دو سده اخیر، امری در خور توجه است. آیةالله طالقانی چهرهای شاخص در مبارزات فرهنگی و سیاسی سالهای قبل از انقلاب اسلامی است. مقاله حاضر در باره شیوه او در زمینه نحوه تعامل با اخبار و روایات در تفسیر پرتوی از قرآن و دیگر آثارش سخن میگوید. از جمله نقاط قوت شیوه طالقانی، ذکر روایات حاوی تفصیل ومصادیق احکام فقهی، التفات او به جانب اجتماعی در امر حدیثگزاری، کوشش او در جمع بین مصادیق روایی مختلف در ذیل آیات، نگاه تطبیقی و بینالادیانی و موضع او در برابر «اسرائیلیات» را میتوان ذکر کرد و از جمله نقاط محل تأمل میتوان به نوع نگاه به او قرائات مختلف قرآن، نحوه مواجهه او با برخی داستانها و ذکر برخی روایات بدون منبع را برشمرد.
خلاصه ماشینی:
2 وی ذیل آیات آغازین سوره عبس و در بحث تعیین عابس از سخن مجمع البیان و اقوال منقول از سید مرتضی و شیخ طوسی بهره میگیرد و اضافه میکند: شیخ طبرسی در کتاب تفسیر جمع الجوامع _ که با همه اختصار، جامعترین و کاملترین تفسیر سابقین است و بعد از مجمع البیان و الکافی الشافی آن را نگاشته _ در تفسیر این سوره همان نظر عموم مفسرین را _ که مقصود رسول اکرم است _ آورده و نظر مخالفی ذکر نکرده است.
او جدا از نقلهایی که به طور مستقیم و حسب مناسبت از نهج البلاغه دارد؛ گاهی متن تفسیر و بیان خود را ترجمه پارهای از نهج البلاغه با بیانی که با متن تفسیر دارای تناسب است، بهگونهای که ممکن است در نظر اول برای خواننده نیز روشن نباشد، قرار میدهد و سپس در پانوشت اشاره میکند که این سخن را از نهج البلاغه گرفته است.
در متن تفسیر خود ذکر کند؛ چنان که وی ذیل آیه 23 سوره نساء _ که در بارۀ «تحریم ربائب» است _ واژه قرآنی «ربائب» را با واژه «ربیب» در نهج البلاغه مورد توجه قرار میدهد و به همین مناسبت مینویسد: خبر شهادت جانگداز محمد بن ابیبکر، علی( را در سوز و اندوه فرو برد و معاویه را شادمان کرد.
این حالت _ که تقریبا معادل لفظ «قیل» در تفاسیری چون مجمع البیان و مانند آن برای اقوال ضعیف و مرجوح است _ بیشتر در خصوص اقوالی به کار رفته که خود طالقانی آنها را مورد تأیید و تأکیدی قرار نداده است؛ چنانکه سخن اخیر او در بالا با همین لفظ آغاز شده و او نوشته است: شیخ طبرسی در مجمع البیان مسحور شدن رسول اکرم( را به این صورت نقل کرده: ...