چکیده:
جوهرفرد متکلمان اسلامی و ذرات بنیادین در فیزیک نوین، دو دیدگاه بظاهر متفاوت در تبیین ماهیت ماده در جهان قابل مشاهده است، این دو دیدگاه که هر یک با خاستگاه ها و روشها و پرسشهای خاص خود به نظاره عالم ماده نشسته اند ، در فرجام کار در موارد متعددی به هم اقتران یافته اند و گزاره های مشابهی را در تبیین ماده محسوس عرضه نموده اند.
گفتار حاضر بر آن است که در ابتدا با بیان هر یک از این دو نظریه، به پیامدهای مشترک آنها اشاره کند، که در این میان توجه به غیر قابل انقسام بودن اجزای اولیه عالم ماده ، شکلمند بودن خاص این اجزاء و حرکتمند بودن داپمی آنها و چگونگی تبیین مفهوم خلأ بایسته ذکر است.
خلاصه ماشینی:
مقایسة بین جوهرفرد از نظر متکلمان اسلامی و ذرات بنیادین در فیزیک نوین حامد ناجی اصفهانی * ناصر قاسمی ** چکیده جوهرفرد متکلمان اسلامی و ذرات بنیـادین در فیزیـک نـوین ، دو دیـدگاه بظـاهر متفاوت در تبیین ماهیت ماده در جهان قابل مشاهده است ، این دو دیدگاه کـه هـر یک با خاستگاه ها و روش ها و پرسـش هـای خـاص خـود بـه نظـاره عـالم مـاده نشسته اند، در فرجام کار در موارد متعددی به هـم اقتـران یافتـه انـد و گـزاره هـای مشابهی را در تبیین ماده محسوس عرضه نموده اند.
(الاشعری ، ١٩٥٠ : ١١٦-١٣؛ صانعی ١٣٧١:١٩٤؛ شایگان ١٣٤٣ : ٣-٥٤١) پس از نظر این مکتب هندی نیز ذرات عناصر اربعة تشکیل دهندة جسم ، دارای کمیـت بوده اند در غیر این صورت نمی توان گفت گـرد هسـتند.
(کلوز، ١٣٨٧ :٥) از دیدگاه فیزیک جدید می توان گفت که فضای تهی بین اتم ها در فلسفة دموکریتوس و جواهر فرد در کلام اسلامی حامل هندسه و حرکت شناسی بود و این فضا امکان حرکـت و نظم ذرات را فراهم می کرد.
(با انـدکی دخـل و تصـرف ، برنـان ، ١٣٨٩ : ١٥٩ و ١٦٠ ) بنابراین با وجود اینکه ممکن است در بین متکلمان آرائی متفـاوت بـا آنچـه بیـان شـد وجود داشته باشد، ولی نظر غالب آنها آن بوده که بیان شد؛ و این نگرش بسیار نزدیـک بـه دیدگاه فیزیک نوین می باشد که نشان داده اند حرکت ، ویژگی ذاتی ذرات بنیادین است .