چکیده:
اصطلاح «امامیه» پیش از غیبت صغری، به بخش مهمی از مسلمانان شیعی اطلاق میشده است. هرچند اصطلاح رافضه بهعنوان اصطلاح رقیب، به اصرار نویسندگان مخالف امامیه، کاربرد بیشتری یافته است. در دوران ائمه(علیهم السلام) واژه امامیه، اصطلاحی عام برای فرقههایی بود که قائل به نص در امامت بودند، اما همزمان با غیبت صغری و پس از آن، اصطلاح امامیه بهطور ویژه به اثنیعشریان اختصاص یافت، درحالیکه این سیر مطالعاتی و این برداشت در میان تاریخپژوهان مغفول مانده است؛ بنابراین اینکه در چه دورههایی برخی از شیعیان بدین نام خوانده شدهاند و مصادیق آنها در هر دوره چه افرادی بودهاند، در این پژوهش به صورت استنادی به آن پرداخته شده است با این هدف که پیگیری تطور این مفهوم (بهترتیب قدمت واژگانی، وجه نامگذاری و مصداقشناسی) که در شناخت روشمند تاریخ تشیع اهمیت دارد، نشان داده شود.
خلاصه ماشینی:
در دوران ائمـه : واژه امامیه ، اصطلاحی عام برای فرقه هایی بود که قائل به نـص در امامـت بودنـد، امـا همزمان با غیبت صغری و پس از آن ، اصطلاح امامیه به طور ویژه به اثنی عشـریان اختصــاص یافــت ، درحالی کــه ایــن ســیر مطالعــاتی و ایــن برداشــت در میــان تاریخ پژوهان مغفول مانده است ؛ بنابراین اینکه در چه دوره هایی برخی از شیعیان بدین نام خوانده شده اند و مصادیق آنها در هر دوره چه افرادی بوده انـد، در ایـن پژوهش به صورت استنادی به آن پرداخته شده است با ایـن هـدف کـه پیگیـری تطور این مفهوم (به ترتیب قدمت واژگانی ، وجه نام گذاری و مصداق شناسی ) که در شناخت روش مند تاریخ تشیع اهمیت دارد، نشان داده شود.
بـا توجـه بـه راوی کـه به صورت مستقیم از دوران زید بن علی گزارش کرده اسـت ، ایـن اصـطلاح در نیمـه اول قرن دوم ، یعنی در عصر امام صادق ٧ کاربرد داشته است .
ابو زید علوی از عالمان برجستۀ زیدی (اواخر سـده سـوم ) و هـم عصـر یحیی بن قاسم رسی کتابی به نام الإشهاد در اثبات دیدگاه زیدیه درباره امامـت دارد کـه ابن قبه رازی متکلم امامی هم عصر وی ، ردیه ای بر آن نوشته است و بخش های مهمـی از این دو کتاب را شیخ صدوق در کمال الدین وتمام النعمة گزارش کرده است .
به نظر می رسد که او درباره اصطلاح رافضه بدین باور است کـه ایـن اصـطلاح را در دوران امام صادق ٧ مغیره یا زید بن علی به پیروان امامت داده است (همان : ٧١): «سمی اصحاب الامامة رافضة » (همـان : ٢٠٣).