چکیده:
به طورکلی شناخت صحیح نقش و جایگاه مردم در حاکمیت از اموری است که در سرنوشت سیاسی جامعه نقش تعیینکننده دارد. صاحب نظران متعددی به این مقوله پرداخته و هریک براساس آرای خویش، به اصالت این جایگاه یا به عدم اصالت آن رای دادهاند. در جهان اندیشگی مسلمانان این موضوع در قالب حکومت دینی مطرح شده است. این مقاله درصدد است تا آراء دو تن از اندیشمندان بزرگ شیعی- اسلامی در باب نقش مردم در حکومت اسلامی را به طور تطبیقی مورد مداقه قرار دهد که عبارتند از: حضرت امام خمینی و شهید محمدباقر صدر. این امر از رهگذر بررسی اندیشه سیاسی این دو فقیه اندیشمند از منظر مبانی نظری مردمسالاری و مولفههای ذهنی و عینی مردمسالاری صورت میپذیرد.
خلاصه ماشینی:
"در مقام مقایسه دیدگاه امام خمینی و شهید صدر در قالب سئوال اول : با توجه به عناصر ارزشی پیش فرض ها، ماهیت ، دامنه حکومت وحاکمیـت از نظـر محمـدباقر صـدر بـه نظـر میرسد درک وی از مفهوم حکومت بـه مثابـه اجتمـاع مـدنی نزدیـک تـر اسـت ، زیـرا وی برقراری یک نظام مردم سالاری دینی را اولا از وظایف ومسـئولیت هـای مـردم (امـت ) مـی داند وثانیا معتقد است که مردم مرجع ناظر را انتخاب می کنند.
با این وصف ، مشکل ایشان در تفسیر مفهوم بی طرفی حکومـت در الگوی مردم سالاری دینی کمتر از دیگر فقیهان این الگو (ولایت حسبیه ) است ، زیـرا شـهید صدر خواسته است برای برون رفت از مسئله بی طرفی حکومت ، گریز عقلی ومنطقی بیابـد وبر پایه همین استدلال مرجع ناظر را به میان کشـیده اسـت تـا در اجتمـاع سیاسـی هرگونـه خصلتی از بی طرفی حکومت اسلامی مشاهده نگردد وقلمرو حکومت دینـی - اسـلامی بـر ایده های خیر ومفاهیم زنـدگی سیاسـی بـا پـذیرش مـردم وخیـر اندیشـی مرجـع مسـکوت گذاشته نشود.
مقایسه قدرت تحلیل ونظریه پردازی شهید صدر در پاسخ به سؤال سوم ، بحث چیستی نظـام مـردم سالاری دینی با استناد به نصوص ومبانی دینی واولویت دادن به نقش مردم وامت اسـلامی است ، که قدرتشان منبعث از قدرت خداوند است ونوعی قـدرت عمـومی تعیـین کننـده در چارچوب شریعت اسلامی محسـوب مـی شـوند، اندیشـه سیاسـی شـهید صـدر در ایـن بـاب حاکی از این است که طرز تلقی ایشان از نظام مردم سالاری دینی، این اسـت کـه وی نظـام مردم سالاری مشارکتی را مد نظر قرار داده است ، نه نخبه گرایی ."