چکیده:
بسیاری از احکام اسلام برای حفظ جان، تشریع شده است و نشان دهنده اهمیت جان انسان
در پیشگاه خداوند بلندمرتبه است؛ با وجود این در کشورهای اسلامی ، شمار مجازات
اعدام، فراوان است. به راستی آیا شیوه اجرای مجازات اعدام ، با چنین آمار بالایی در
جوامع اسلامی، درست و مبتنی بر آموزه های اسلام است؟
برای پاسخ دادن به این پرسش، ناگزیر باید ادله اجتهادی را بررسی کرد و با کاوش در
کتاب، سنّت و دیدگاه فقهای اسلام، درباره مجازات مرگ به قاعده مشهور « احتیاط در دماء»
دست یافت که بر مبنای آن، هرگونه حکم یا ارتکاب عمل که به مرگ یک انسان
منجر می شود، باید با استناد به دلیلی قطعی یا اماره باشد و در موارد دیگر باید با احتیاط و
به دور از هرگونه شبهه باشد که نشانه محدودبودن حکم به مجازات مرگ در دین اسلام
است؛ ولی با وجود اهمیت این قاعده، در قانونگذاری و اجرای مجازات مرگ، تاکنون به
طور مستقل بررسی نشده است؛ از سوی دیگر با تصویب قانون مجازات اسلامی 1392 در
کنار دیگر قوانین کیفری خاص و گسترش حکم اعدام، به نظر می رسد قانونگذار ،
به گونه ای بایسته، به اجرای این قاعده توجه نکرده است؛ ازاین رو نویسندگان در پژوهش
حاضر، ضمن واکاوی ادله، مبانی و گستره آن، به موارد مغایرت قانون با این قاعده و
اهمیت فراوان این قاعده در قانونگذاری اشاره کرده اند
Many Islamic rulings are to protect people's lives and this shows the importance of human being's life for God- the Exalted. Nevertheless, in Islamic countries, there are many death penalties. Are numerous death penalties, in the Islamic societies, based on teachings of Islam? To reply the above question, the Ijtihadi arguments should be inevitably studied and, based on study of the Book, Sunnah, and viewpoints of Muslim jurisprudents, the well-known rule of caution in issuing verdict for death penalty should be found according to which issuing each and every verdict or taking any action which may lead to death of someone should be based on firm proof or conclusive presumption and in other cases, such a verdict should be issued cautiously and free of any suspicion. And this shows that there are certain restrictions for issuing death penalty in Islam. Despite importance of this rule, however, it has not been independently discussed in legislation and execution of death penalty. On the other hand, after approval of the Islamic Penal Code (1392/2013) and other special penal laws as well as increase in cases of death penalty, it seems that the legislator has not paid attention to this rule as much as he should. Thus, while discussing its arguments, foundations and scope, the authors have mentioned cases of discrepancies between laws and this rule and attached much importance to it in legislation.
خلاصه ماشینی:
درباره الحاق مواردی ذیل همین عنوان مجرمانه در قانون جرایم نیروهای مسلح، باید به چند نکته توجه کرد؛ اینکه به هنگام شک در قلمرو مفهومی جرم، بهویژه جرایمی که مجازات آنها اعدام است و نظر به حساسیت شارع مقدس اسلام درباره جان انسانها، تفسیر مضیق قوانین جزایی و در فقه عدم جواز قیاس در کفارات و حدود و قصاص دیات باید به همان قدر متیقن عمل شود و از ملحقنمودن موارد مشکوک به محدوده عمل مجرمانه پرهیز شود؛ ازاینرو موادی که اقدام به گسترش محدوده جرم محاربه کردهاند، بر این مبنا نیازمند بازبینیاند.
به نظر میرسد این مسئله ناشی از آن است که قانونگذار جمهوری اسلامی ایران به مسئله محدودیت مجازات اعدام از دیدگاه شارع اسلام توجه دقیق نکرده است و در قوانین کیفری میان قاعده احتیاط در دماء و عملکرد قانونگذار، تعارض وجود دارد؛ زیرا در قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1392 درباره صدور حکم مرگ و گسترش این حکم در آن، همچون مسئله مفسد فیالأرض در ماده 286 این قانون، قانون مبارزه با مواد مخدر و مجازات جرایم نیروهای مسلح، درباره بسیاری از جرایم حکم به مجازات اعدام کرده است، در حالی که طبق قاعده احتیاط در دماء، وقتی برای حکم به مجازات اعدام دلیل قطعی یا اماره نباشد، باید از حکم به مجازات مرگ و اجرای آن خودداری کند؛ حال آنکه در مواردی که بیان شد، قانونگذار دلیل قطعی یا اماره برای این احکام نداشته است و ادله این احکام قابل مناقشه و دارای شبههاند؛ بنابراین این مواد نیازمند بازبینیاند و چنین اقدامی میتواند به کاهش آمار اعدام و آسیبهای ناشی از آن در جامعه منجر شود.