چکیده:
انطباق آموزه های بزه دیده شناختی با قوانین کیفری ایران و نقد و بررسی آن به رشد و نبوغ هرچه بیشتر این دسته از قوانین و کاربست یافته های جرم شناختی نسبت به اشخاص دخیل در پدیده ی مجرمانه میگردد. در این میان بزه دیده شناسی حمایتی در صدد حمایت آن دسته از بزه دیدگانی است که نه تنها در ایجاد جرم تاثیری نداشتند بلکه آسیبها و صدمات بعضا جبران ناپذیری را متحمل گشته اند. قانون مجازات اسلامی 1392 با پذیرش مبانی جرم شناختی و ایجاد نهادهای جدید و همسو با هدف حبس زدایی هم به حمایت از بزهدیده و هم حمایت از بزه کار و به تعبیری پیشگیری از بزه دیدگی و بزهکاریهای بعدی پرداخته است. در این راستا با درنظر داشتن گروههای مختلف آسیب پذیر نسبت به قانون گسترش قلمرو صلاحیت شخصی » قبل، مهمترین جلوههای بزه دیده شناسی حمایتی را اتّخاذ نموده که میتوان در موارد
بر مبنای تابعیت بزهدیده، حمایت از حقوق بزه دیده در اعطای تخفیف و کاربست آن در نهادهای جایگزین حبس، حمایت برشمرد. در این میان « از بزه دیدگان عدالت کیفری، مسوولپذیر ساختن بزهکار در رفع خسارات و آسیبهای بزه دیده محدودیت در حمایت از بزه دیدگان در نهادهای مرور زمان، توبه و کاستی هایی در خصوص گذشت بزه دیده از بزه کار و میزان مجازات وی وجود دارد که در ادامه بررسی میگردد.
خلاصه ماشینی:
"بنابراین نگرش دوجانبهی قانونگذار به بزهکار و بزهدیده و حمایت از هر دو در «تخفیف، تعویق صدور حکم، تعلیق اجرای مجازات، نظام نیمهآزادی، آزادی مشروط و مجازاتهای جایگزین حبس» مشخص میشود؛ به گونهای که در شروط اعمال هر کدام از این مقررهها علاوه بر توجه به بزهکار و در نظر داشتن شرایط حاکم بر ایجاد جرم، به یکی از مبانی مهم بزهدیدهشناسی حمایتی یعنی گذشت شاکی، جبران خسارات و زیان ناشی از جرم و یا رضایت و مصالحه به برقراری ترتیبی برای پرداخت دیه یا رفع خسارت تصریح شده است: مجازاتهای جایگزین حبس شیوهای از مجازاتها- خلاف سایر نهادها که به عنوان وقفهای در حبس و یا تخفیف در میزان حبس را در پی دارند- به طور کلی حبس را منتفی میکند و با جایگزینهای دیگری برای ضمانت اجرای رفتار مجرمانهی بزهکار پیش میرود.
طبق ماده 64 این قانون مجازاتهای جایگزین حبس عبارتند از: «دورهی مراقبت خدمات عمومی رایگان، جزای نقدی، جزای نقدی روزانه و محرومیت از حقوق اجتماعی» و شروط اعمال این قبیل مجازاتها و همچنین اعمال تخفیف مجازات به عنوان یکی از سیاستهای فردی کردن قضایی مجازاتها به دو دسته تقسیم شده که تمامی شروط زیر با عنایت به مواد 64 تا 87 (در مجازاتهای جایگزین حبس) و ماده 38 (تخفیف و تبدیل مجازات) با هم درنظرگرفته میشوند: 1) الف- معیار علمی در نقش بزهدیده در وقوع جرم: بند پ ماده 38 از جهات تخفیف کیفیت ارتکاب جرم، وضعیت بزهدیده و اوضاع و احوال حاکم بر جرم که همگی حاکی از نقش مؤثر بزهدیده در فرایند مجرمانه دارد؛ ب- معیار حمایتی از بزهدیده: گذشت شاکی، بند الف، ج، چ ماده 38 از جهات تخفیف، سن، مهارت، آثار ناشی از جرم که همین امر از دو جهت تخفیف مجازات و یا تبدیل به مجازاتهای دیگر در اتخاذ نهادهایی مشابه(تعویق صدور حکم و تعلیق اجرای مجازات) حائز اهمیت است."