چکیده:
بررسی اشیاء باستانی ایران نشان میدهد که تنوع بسیار زیادی در حجم سه بعدی ، فرم و شکل این آثار و تزیینات آن ها وجود دارد. در متون تخصصی باستانشناسی و تاریخ هنر دلایل استفاده از این نوع احجام مرتبط با اساطیر و آیینها و باورها واغلب تزیینی و یا گاهی جادویی معرفی شده اند. حتی در کارت معرفی آثار درموزه ها هم کمتر اشاره ای به عملکرد آن ها می شود. معمولا جزئیات روی بدنه برخی ازاشیاء به عنوان فرم تزیینی معرفی گردیده اند. این امر ناشی ازآن است که ارتباط فرم و عملکرد آن ها ازدیدگاه طراحی اشیاء و عوامل مرتبط با آن کمتر مورد توجه قرارگرفته است. هدف ازاین پژوهش بررسی چگونگی انتخاب فرم در ساخت اشیاء و به صورت موردی ظروف باستانی ایران است. بررسی ارتباط فرم ظروف با وضعیت جسمی (دست) انسان، اصلیترین بخش مورد نظر دراین پژوهش است. دوره تاریخی مورد نظر دراین تحقیق ظروف دوره پیش ازاسلام و از انواع ظروف سفالی، شیشه ای، فلزی و چوبی برای نمونه گیری استفاده شده است. روش تحقیق دراین پژوهش توصیفی - تحلیلی است. برای گردآوری اطلاعات ازمنابع کتابخانه ای و پژوهشهای میدانی در موزه های داخلی و خارجی استفاده شده است. برای حصول نتایج واقعی و عملی تعدادی ظروف مشابه با ظروف باستانی مورد آزمایش و بررسی قرارگرفته اند. یافته های این تحقیق نشان میدهند که برای هماهنگی پیکره ظروف با عملکردهای دلخواه در آن ها، انتخاب ماهرانه ای درفرم و جزئیات آن ها به عمل آمده است .
خلاصه ماشینی:
"(لسکو: 15) این امر برای انسانهایی که هزاران سال قبل دست به ساخت اشیاء مورد نیاز زندگی خود میزدند کاملا بدیهی است، صنعتگران آن زمان نیز در ارتباط مستقیم با مشتری یا سفارشدهندة خود و با آگاهی از نیازها و خواستهها و طبق سلیقه یا سفارش آنها کار میکردند و ظروف یا اشیاء موردلزوم را میساختند.
چارهجویی انسان بدوی برای رفع نیازهای مادی و معنوی اش در انطباق عملکردهای فیزیکی وعملکرد زیبائیشناسانه ظروف یعنی تغییر زوایا ی بدنه و تغییر بافت درظروف با استفاده از فرمهای طبیعی ملهم از محیط اطراف بهصورت هوشمندانهای ارتباط بین فرم و عملکردهای مورد انتظار از ظروف آبخوری یا مایعات را برقرارکرده است.
این امر باعث شد که ظروف به شکل استیلیزه شده و عملکردیترین حالت خود ساخته شود؛ دراین حال به جای سرپرنده یا حیوانی که روی دسته مینشست، تنها زائدهای باقی مانده بود که به چنگش مطمئن دست برای نگهداری و حفظ تعادل ظرف کمک میکرد و هنوز هم این زائده در دستة ظروف معاصر و حتی مدرن دیده میشود.
آنچه در مورد تمام مصنوعات اولیه بشر میتوان بیان کرد این است که تسلسل تکاملی آنها طی سه مرحله صورت گرفته است: الف) تصور شی و مادة کار به مثابه یک ابزار ب) ساختن دقیق و ظریفکردن ابزار تا بیشترین حد کارایی ج) به کمال رساندن ظرافت ابزار، فراتر از بیشترین حد کارایی و گرایش به سوی شکل فی نفسه ( یعنی زیبایی محض فرمی) بهطور کلی هر شی یا محصول صنعتی بهعنوان وسیله یا ابزار مورد استفادة انسان همواره اید قابلیت انسانیبودن را دارا باشد."