چکیده:
آب و خاک برای آنان که در سرزمینی مشترک زندگی می کنند جزئی از ارزش ها و افتخارات هر ملت و قوم محسوب می شود. در این نوشتار به اهمیت این دو موضوع در منطقه کلات پرداخته می شود. در عصر قاجار بدون توجه به مساله آب و خاک قراردادهایی با روسیه منعقد شده که ایلات و طوایف منطقه با مشکل اساسی مواجه کرده است. انعقاد معاهده آخال و متعاقب آن قرارداد آب های کلات و قوانین مرزی موجب مشکلاتی در منطقه کلات شده است. وضع قوانین و فشار ماموران دولتی در دوره قاجار موجب می شود تا ایلات و طوایف منطقه به سختی زندگی کرده که در این مقاله به وضعیت سرحدات کلات در دوره قاجاریه پرداخته می شود.
خلاصه ماشینی:
"وضعیت آبهای مرزی کلات از دیدگاه مجد الاسلام کرمانی «بنده١ در تمام جاهائی که گردش کرده ام کوه به این خوبی ندیدهام، هم منبع آبهای بـسیار گواراست که چندین شعبه رودخانه و چندین هزار چشمه از اطراف آن کوهها جاری اسـت ، و در سابق تمام آن آبها در داخل کلات تقسیم و مصرف زراعت می شـد امـا از دوازده سـال قبل مقرر شده که مردم درداخل کلات در آبها تصرفی نکنند وآبها بـه روسـیه بـرود و مـردم کلات زراعت شان منحصر است به دیم کاری که در سطح جبال و اتـلال زراعـت مـی کننـد.
خدا لعنت کند اشخاصی را که برای گرفتن چند هزار منات چنـدین هـزار رعیـت کـار کـن شجاع را به همسایه فروختند و آتش نامردی افروختند و دل اهل دل را سوختند» پروتکل آبها کلات که مجد الاسلام کرمانی در سال ١٣٢٤ آن را دیده و اشاره دارد بـه اینکـه ١٢ سال قبل منعقد شده با حـساب مجـد الاسـلام کرمـانی ١٣١٢ه ق مـی باشـد، طوریکـه از تواریخ درج شده در اسناد مشخص است ، مربوط به شـعبان ١٣٠١ مـی باشـد.
این چنین قرادادهایی حکایت از عدم توجه حکومت مرکزی به بخش هـای سـرحدی اسـت کـه حکام محلی و مأمورین دولت بدون در نظر گرفتن منافع ملی ثـروت ایـن مملکـت را در اختیـار بیگانگان قرار داده اند به قول مجد الاسلام کرمانی –خدا لعنت کند اشخاصی را کـه بـرای گـرفتن چند هزار منات چندین هزار رعیت کار کن شجاع را به همسایه فروختند."