چکیده:
مجمعالجزایر مالایا (جزایر بین هندوچین و استرالیا) به علت موقعیت خاص جغرافیایی، در طول تاریخ مورد توجه و مطمح نظر اقوام مختلف قرار گرفته است. در آستانهی ورود اسلام، در این منطقه و بهویژه در جاوه و سوماترا، فرهنگ و تمدن هندی رواج یافته بود. گرچه ایرانیان و عربها نیز از دیرباز با این جزایر مراودات تجاری و بازرگانی داشتند، اما پس از طلوع اسلام و گسترش آن، بازرگانان مسلمان، هم به جهت موقعیت و اهمیت ترانزیتی این مجمعالجزایر که بر سر راه چین و شرق آسیا قرار داشت و هم به علت وفور ادویه در جاوه، سوماترا و جزایر ملوک به این مناطق روی آوردند. تجار ایرانی، عرب و هندی همچون مبلغان دین اسلام به ایفای نقش پرداختند. در این مقاله نگارنده در پی آن است که نقش این تجار در نشر، ترویج و تعمیق اسلام و باورهای آن و ساز و کار گسترش اسلام، زمینهها، علل و عوامل گروش بومیان این جزایر و موانع آنان از این حیث را مورد بررسی قرار دهد.
خلاصه ماشینی:
هرچند مقصد نشر یعنی مجمعالجزایر مالایا - که از نظر سیاسی و فرهنگی تحت سیطرهی هندوییسم و فرهنگ هندی قرار داشت- از مبدأ و منشأ اسلام یعنی سرزمینهای عربی و ایران دور بود اما برخی مشکلات چون ناآشنایی تجار و بازرگانان با فرهنگ و تمدن مناطق جدید و زبان بومیان نیز موجبات کندی روند نفوذ و گسترش اسلام را فراهم میآورد؛ ولی شکست سطوت و سیطرهی هندوییسم در این منطقه را قطعی مینمود.
از آنجا که با هماهنگی و قدرت بیشتر از مردم بومی با یکدیگر همکاری و تعاون داشتند، به تدریج برقدرت خود افزودند و از آنجا که تعداد زیادی برده در اختیار داشتند، برای خود یک نوع خودمختاری و سلطنت تأسیس کردند که در فامیل و خانوادهی آنان به ارث باقی ماند»(آرنولد، 1358، ص267) به این ترتیب مسلمانان به جای اینکه به عنوان فاتح وارد این سرزمینها شوند، شمشیر را وسیلهی نشر اسلام قرار دهند، برای خود امتیازات یک نژاد برتر قائل شوند و سکنهی بومی را تحقیر و عقاید خود را برآنان تحمیل کنند، به صورت بازرگانانی ساده وارد شدند و از تمام استعداد فرهنگی و دینی خود برای ترویج آیینشان در سرزمین جدید بهره بردند و هرگز دین را وسیلهای برای جمعآوری ثروت و کسب امتیازات شخصی قرار ندادند(همان؛ ص268) اما پرسش این است که اندونزی تحت تأثیر کدام دسته از تجار و مبلغان مسلمان هندی، عرب و ایرانی به اسلام روی آورد؟ در خصوص منشأ و مبدأ نشر و گسترش اسلام و عوامل آن در مجمعالجزایر مالایا نظریات مختلفی ارائه شده است.