چکیده:
از تصحیح دیوان فرخی سیستانی شصت سال میگذرد. تصحیح این دیوان در آن روزگار با امکانات و نسخههای در دسترس، کوششی ستودنی است؛ اما ابیات بسیاری در چاپ دبیرسیاقی وجود دارد که به سبب روش تصحیح و دسترسینداشتن ایشان به نسخههای بهتر و بیشتر، معنای مناسبی ندارد. نویسندگان این جستار به بیش از هفتاد نسخه از دیوان این شاعر بزرگ دسترسی یافتند؛ از میان آنها ده نسخة مهمتر تهیه شد و سرانجام شش نسخۀ باارزش برای تصحیح دیوان گزینش شد؛ یک نسخه نیز اساس نسبی قرار گرفت. باتوجهبه نسخههای بهدستآمده و مقابلۀ نسخهها، دیوان فرخی دوباره تصحیح شد. در این مقاله که نتیجة تصحیح دوبارة دیوان است، نمونههایی از نادرستیها و بدخوانیها و گزینش و گزارشهای نادرست دیوان فرخی سیستانی بیان میشود. همچنین به نکاتی اشاره میگردد که به خوانندگان کمک میکند به شعر اصیل و حقیقی فرخی دست یابند.
It has been a long time since the first edition of Farokhi Sistani’s Diwan. Though its first edition، considering the limitations in the facilities available at that time as well as the limited number of manuscripts found up to then، was of high importance، there are a large number of stiches in Dabir Siaaghi’s edition which do not yield to an optimal meaning due to his method of edification and also his not having at hand many of the manuscripts now at disposal. We have access to more than 70 manuscripts of which 10 more significant ones were selected and finally 6 manuscripts were singled out as more significant on the basis of which our edition was based. One manuscript was set as the relative basic one. In order to prepare the most optimal edition، we compared all the manuscripts available and finally made a more exact edition. In this article، we are to bring forth some of the mistakes، misreading، mis-selections and also wrong accounts in Farokhi’s Diwan. Accordingly، our proposed accounts are given in a way that pave the way for achieving a better edition.
خلاصه ماشینی:
این نقص موجب شد که چهارده سال بعد یعنی در سال 1335 خورشیدی محمد دبیرسیاقی متن چاپی مرحوم عبدالرسولی را با چند نسخۀ خطی مقابله کند و بار دیگر دیوان فرخیرا به چاپ رساند.
گفتنی است ایشان نیز نسخههای استفادهشده در تصحیح دیوان را بهطور کامل معرفی نکرده است؛ یعنی همان نقد مهمی که به چاپ مرحوم عبدالرسولی وارد است، در چاپ ایشان نیز مشاهده میشود؛ البته بهطور کوتاه از سه نسخه با نشانههای اختصاری «د» و «ند» و «م» نام برده است؛ اما مشخص نیست که این نسخهها از کجا تهیه شده است و نیز هیچ اطلاعاتی مانند محل نگهداری نسخهها، تاریخ نگارش نسخه، نام کاتب و...
نکته مهم دیگر اینکه وجود غلطهای چاپی در دیوان تصحیحشدة دبیرسیاقی، گاهی معنا و وزن شعر را نادرست میکند و نمیتوان آنها را نادیده گرفت؛ برای مثال به چند نمونه اشاره میشود: 1) ور خاربنی ببیند در دشت بترسد گوید مگر آن خار ز خیل تو سواریست (فرخی سیستانی، 1371: 22) واژۀ «ببیند» در مصراع اول اشتباه است؛ وزن مصراع را خراب کرده است؛ در بیشتر نسخههای خطی و نیز نسخۀ چاپی مرحوم عبدالرسولی نیز ضبطی متفاوت آمده است؛ در آنها «بیند» نوشته شده است.
البته باید گفت ابیاتی در چاپ دبیرسیاقی وجود دارد که ایشان، آنها را با گذاشتن علامت سؤال مشخص کردهاند، این علامتها نشان میدهد که موفق به تصحیح آنها نشدهاند؛ زیرا نسخههای استفادهشدة ایشان نیز کمکی به روشنشدن ضبط صحیح یا نزدیک به سخن شاعر نکرده است.