چکیده:
برای غنا بخشیدن به یک کلام می توان از جملات و عبارات کلامی فراتر از آن استفاده نمود. به این عمل که یکی از محسنات علم بدیع به شمار می رود، اقتباس گفته می شود. از آنجا که قرآن در بعد ادبی نیز صاحب اعجاز است، سخنوران و خطیبان در گفته های خود به فراخور حال، آیاتی را از قرآن اقتباس کرده اند. معصومان(ع) از جمله حضرت زهرا(س) نیز در خطبه ها، دعاها و سخنان خود به گونه ای شایسته و بجا از آیات قرآن اقتباس کرده اند. به این اقتباس های قرآنی، بیشتر از جنبه ادبی نگاه شده است و کارکرد دیگری برای آن ذکر نشده است. اما باید گفت این گونه اقتباس های قرآنی که در کلام معصومان(ع) صورت گرفته، یکی از بهترین منابع، برای دست یافتن به تفسیر قرآن است. بیشترین کارکرد این اقتباس ها، در توسعه دامنه تفسیر نقلی است؛ چراکه در روش تفسیر روایی، روایاتی که در آن صریحا به تفسیر قرآن پرداخته شده است، جمع آوری می شود، ولی اگر به اقتباس های قرآنی معصومان(ع) توجه شود، می توان به تفسیرهای بیشتری از حضرات معصوم(ع) دست یافت.
To enhance the rhetoric of our speeches, we can draw on the words and phrases rhetorically beyond our speeches. This is one of the rewards of the new science and is called quotation. Quotations have often been considered from a literary point of view, and other functions of them have not been mentioned. From a literary view, the Quran is abundant with miracles, and rhetoricians and speakers have quoted some verses based on their time and needs. However, it should be noted that Imams’ speeches are abundant with such quotations from the Quran and are the best sources for interpreting the Quran. The most frequent function of these quotations is in developing traditional exegeses. The reason lies in the fact that in narrative exegeses the Hadiths which are directly about interpreting the Quran are compiled, but if we focus on Imams’ quotations from the Quran, we will find more interpretations from Imams.
خلاصه ماشینی:
از همین رو، در این نوشتار علاوه بر ذکر گونههای اقتباس حضرت زهرا(س) در دو خطبهای که از ایشان رسیده، به کارکرد این گونه اقتباسها در تفسیر قرآن نیز اشاره میشود.
بعد از این موارد، حضرت زهراء(س) برای اثبات اینکه پیامبران نیز ارث میگذارند و فرزندانشان از آنها ارث میبرند، به آیاتی از قرآن استناد میکند و میفرماید: «إذ یقول (و ورث سلیمان داود( (النمل/16) و قال فیما اقتص من خبر یحیی بن زکریا إذ قال (فهب لی من لدنک ولیا یرثنی و یرث من آل یعقوب( (مریم/5ـ6) و قال (و أولوا الأرحام بعضهم أولی ببعض فی کتاب الله( (الأنفال/75) و قال (یوصیکم الله فی أولادکم للذکر مثل حظ الأنثیین( (النساء/11) و قال (إن ترک خیرا الوصیة للوالدین و الأقربین بالمعروف حقا علی المتقین( (البقره/180) و زعمتم أن لا حظوة لی و لا أرث من أبی و لا رحم بیننا» (طبرسی، 1403ق.
در مورد دیگر، حضرت زهرا(س) اواخر خطبة فدک در جواب خلیفة اول، رو به مردم کرده، میفرماید: «معاشر المسلمین المسرعة إلی قیل الباطل المغضیة علی الفعل القبیح الخاسر (أ فلا یتدبرون القرآن أم علی قلوب أقفالها( (محمد/ 24) کلا بل ران علی قلوبکم ما أسأتم من أعمالکم» (همان: 106)؛ یعنی: »ای گروه مسلمانان که به سوی قول باطل شتافتید و در برابر کار زشت و زیانبار خاموش شدید، «آیا در قرآن تدبر نمیکنید یا بر دلهایتان قفل زده شدهاست».
در ادامه، حضرت زهرا(س) به تفسیر عبارت «فأنقذکم منها» میپردازند که به صورت مجمل و کلی بیان شدهاست و میفرماید: «در چنین حالی، خداوند تبارک و تعالی، محمد(ص) پیامآور خود را به سوی شما گسیل داشت.