چکیده:
آثار سعدیشیرازی، یکی از نامدارارترین سخنسرایان ادب فارسی، بنا به جنبههای متعدد شکلی و محتوایی، قابلیت تحلیل و بررسی را از جنبههای فراوانی داراست. این شاعر برجستۀ فارسی با سرودن اشعار قابلتوجهی به زبان عربی، مهارت و تسلط خود را در این زبان به نحو تحسینبراگیزی به نمایش گذاشته و این اشعار را مؤیدشیرازی به فارسی ترجمه کردهاست. پرسش اینجاست که ترجمۀ فارسی اشعار سعدی و به عبارت دقیقتر، ترجمۀ مؤیدشیرازی، چگونه و تا چه حد میتواند روح و سبک ادبی سعدی را بنمایاند. این پژوهش، با شیوۀ توصیفی ـ تحلیلی، ترجمۀ مؤیدشیرازی را واکاویده تا بتوان از منظر زیباییشناسی این ترجمه، ضمن تبیین ارزش ادبی اشعار عربی سعدی، شیوۀ ترجمۀ فارسیاش را منطبق بر جوانب شکلی و محتوایی اصل اثر، تحلیل سبکشناختی کرد. باتوجهبه آگاهی مؤیدشیرازی از ادبیات دو زبان، وی در ترجمۀ فارسی اشعار سعدی، دقت در انتقال معنا را معیار قرار داده و از ترجمۀ آزاد ـ که اجازۀ بازآفرینی متن اصلی را به مترجم میدهد ـ پرهیز کردهاست.
Due to their forms and content، the works of Sa'adi Shirazi، one of the well-known and outstanding Persian poets، have the potentiality of being analyzed from different points of view. Composing some remarkable parts of his poems in Arabic language، Sa'adi has tried to show his skills and proficiency in Arabic. These parts of his poems have been translated into Persian by Moayed Shirazi. The question raises here is how and to what extent the translated version by Jafar Moayed Shirazi indicates the spirit and the literary style of Sa'adi's works. Through a descriptive-analytical method، this research has been accomplished to study the translation from an aesthetic viewpoint to show the translator’s comprehensive knowledge of the language in conveying the meaning and the content. Due to Moayed Shirazi's knowledge of both languages –Persian and Arabic- he has adopted the precision of meaning transfer as a criterion and avoids the free translation that lets the translator to recreate a new text out of the source.
خلاصه ماشینی:
وی یگانه سعدیشناسی است که بیشترین توجـه را بـه شـعر عربـی سـعدی داشته است ؛ بنابراین ، ترجمه وی از اشعار عربی سعدی، حائز چند عنصر مهـم بـوده اسـت ؛ تسلط به زبان و ادبیات عربی، داشتن قریحه و ذوق ادبی و شعری به زبان فارسـی، وی را از هر نظر در این امر متمایز گردانده است ؛ گرچه چند سال پیش موسی اسـوار نیـز اشـعار عربی سعدی را ترجمه کرد.
صرف نظر از صحت چنین ادعایی، برخی پژوهشـگران نیـز این مقایسه را در قالبی علمی و منصفانه بررسی و نتایج دیگری حاصل کرده اند؛ برای نمونه ، صادق عسکری در دانشنامه خود با عنوان الحکمۀ بین المتنبی و سعدی به این نتیجه رسیده که شصت درصد از حجم کل آثار سعدی، شامل مضامین حکمی اسـت کـه در مقایسـه بـا مضامین حکمی متنبی، بسیار چشمگیر است (علیمحمدی، ١٣٨٨: ٨٦).
بااین حال ترجمه اشـعار عربـی سعدی از این حیث متمایز است و به نظـر مـیآیـد دو عامـل تأثیرگـذار بـوده اسـت : اول ، همان گونه که پیش تر اشاره شد، اشعار عربـی سـعدی رنـگ وبـوی فارسـی دارد و گـویی مخاطبانش ایرانیان عربیدان اند و سعدی به فارسی میاندیشیده است ؛ دوم ، ذوق شاعرانه و برخورداری از فرهنگ ذهنی غنی مترجم و معادل های مناسب و در برخی موارد دلنشین تر از واژه اصلی است ؛ موارد زیر صرفا برای نمونه ذکر شده است : {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} ملاحظه میشود در کنار این واژه ، معادل های مناسب «دلبر» برای «غاصـب » و «کـف » برای «ید»، ترجمه ساده اما زیبایی به لحاظ رعایت تعادل بافتی به دست داده است .