چکیده:
ادبیات فارسی جدای از کارکردهای شناخته شده ای چون تعلیم، مدح و ... بهانهای برای بازی
و سرگرمی مردم نیز بوده است؛ بازیهای ادبی بسیاری در گذشته وجود داشته است که از
معروفترین آنها میتوان از مشاعره که هم در نزد خواص و هم در نزد عوام رایج بوده است
یاد کرد؛ این بازی که سابقه ای طولانی نیز دارد، تا سال های پیش از تجدد و عصر مشروطه،
قواعد و شکل خاصی نداشته، هدف آن نیز عمدتا مطایبه، سرگرمی و ... بوده است اما با
گسترش تجددگرایی در ایران، در قواعد آن تغییرات گستردهای )شکل آشنا و رایج امروزی
آن( به وجود آمده، هدف آن نیز تغییر کرد و تبدیل به ابزاری برای حفظ فرهنگ گذشته و ...
گردید.
دلیل این تغییر قواعد و اهداف تا امروز ناگفته باقی مانده است اما به نظر میآید سنتگرایان
که قواعد مشاعره را بازطراحی کردهاند نه تنها با تغییر هدف آن قصد داشتند شعر کهن را
که از طرف شعر نو به چالش کشیده شده بود، از نابودی نجات دهند بلکه با تاکید بر بیت به
عنوان واحد مشاعره، اجازه ورود شعر نو که واحد آن تمامی یک شعر است را نداده، آن را
به حاشیه برده، سرکوب کنند. به تعبیر دیگر بازطراحی و مفصل بندی مشاعره توسط سنتگرایان
در زمان حاضر ابزاری برای طرد نوگرایی و تحکیم جایگاه به چالش کشیده شده و متزلزل
شعر گذشته بوده است
خلاصه ماشینی:
سؤال بسیار مهمی که باید حتما پاسخی برای آن یافت این است : «هدف تدوین گران (بازطراحی کنندگان ) مشاعره از این تغییرات بنیادین (چه در شکل و چه در اهداف ) چه بوده است ؟» جدا از بازتولید سنت و احیای آن در زمانه ای سنت ستیز، مشاعره هدف دیگری نیز دارد که اگرچه در کتابهای مشاعره ، سخنی از آن به میان نمیآید با بررسی دقیق قواعد و قوانین مشاعره و گسست تاریخ آن میتوان به آن پیبرد؛ جدال با تجدد و نوگرایان ؛ به تعبیر دیگر در زمانه ای که سنت و شعر گذشته بشدت در معرض حملۀ نوگرایان قرار گرفته ، اندکاندک قدرت و سلطۀ بیچون و چرای خود بر پهنۀ ادبیات را از دست میدهد؛ مشاعره پیش از هرچیز به ابزاری برای احیای سنت تبدیل می شود: «بدین نیت ١٦[امید] که شعر فارسی [شهر کهن پارسی] نمیرد و نوباوگان و دانش آموزان و جوانان با از بر کردن اشعار به دانش شعری خود بیفزایند و بدین شوق با لغات و معانی [درونمایه و مفاهیم ] اشعار نیز آشنا شوند» (همان : ٤)؛ اما همان گونه که بیان شد، مشاعره ١٦ هدف مهم دیگری نیز دارد: به در کردن رقیب تازه ای که مشروعیت او را به چالش ١٦ کشیده است ؛ شعر نو.