چکیده:
این مقاله پس از نگاه کوتاهی به ارزش و اهمیت تفسیر الکشف والبیان احمد بن محمد ثعالبی /
ثعلبی (427ق) و منابع و زندگی مولفش، به مقایسه آن با تفسیر معروف کشف الاسرار میبدی میپردازد.
محور اصلی مقاله بر اثبات این نکته استوار است که کتاب کشف الاسرار در بخش اساسی و عمدهاش،
یعنی النوبة الثانیة، عینا رونویسی از کتاب الکشف و البیان ثعالبی است با مقدار زیادی حذف و تلخیص و
میبدی بی آن که در سراسر این تفسیر ده جلدی خویش نامی از الکشف والبیان ثعلبی ببرد عین مطالب و
عبارات ثعلبی را نقل کرده است. همچنین در پی آن به منبع بخش النوبة الثالثه کشف الاسرار میبدی اشاره
میشود که آن هم انتحال از روح الارواح سمعانی مروزی است. پس از آن درباره تاریخ تالیف کشف
الاسرار بحث شده است.
خلاصه ماشینی:
"(ثعلبی، ج 5، ص 330ـ331؛ میبدی، ج 5، ص 291) جزء پانزدهم، سوره مبارکه اسراء (بنی اسرائیل): بخش اعظم ماجرای اسراء از روی تفسیر ثعلبی ترجمه شده است ولی از آنجا که احتمال نقل از منبعمشترک میرود، از آیه دیگری در همان اوایل جزء مثال میآوریم: «و جعلنا آیة النهار مبصرة »: مقاتل بن علی عن عکرمة عن ابن عباس قال سمعت رسول الله(ص) یقول: ان الله تعالی لما ابرم خلقه فلم یبق من خلقه غیر آدم خلق شمسا من نور عرشه و قمرا فکانا جمیعا شمسانفاما ما کان فی سابق علم الله ان یدعها شمسا فانه خلقها مثل الدنیا ما بین مشارقها و مغاربها و اما ما کان فیسابق علمه ان یطمسها فیحو لها قمرا فخلقها دون الشمس من العظیم و لکن انما یری صغرهما من شدة ارتفاعالسماء وبعدهما من الأرض فلو ترک الله الشمس والقمر کما خلقهما لم یعرف اللیل من النهار ولا النهار من اللیلولا کان یدرک الاجیر الی متی یعمل و متی یأخذ اجره ولا یدری الصائم الی متی یصوم و متی یفطر و لا تدریالمرأة کیف تعتد ولا یدری المسلمون متی وقت صلوتهم و متی وقت حجهم ولا یدری الدیان متی یحل دینهمولا یدری الناس متی یبذرون ویزرعون لمعاشهم ومتی لیسکنون لراحة ابدانهم فکان الرب سبحانه انظر لعبادهوارحم بهم فارسل جبرائیل [فأمر] جناحه علی وجه القمر وهو یومئذ شمس فطمس عنه الضوء وبقی فیه النورفذلک قوله و«جعلنا اللیل والنهار..."