چکیده:
خشونت خانگی علیه زنان، پدیدهای پنهان، مزمن و فراگیر در تمامی جوامع بشری و دارای آثار سوء بسیاری است. از این رو، برخی پژوهشها، در صدد پیشبینی آن برآمدهاند تا بتوانند از پیامدهای آن جلوگیری کنند. این تحقیقات به تبیین عوامل خطر در مرد بزهکار و زن بزهدیده، مانند بازه سنی، پیشینه، عوامل روانی و موقعیتی میپردازند. همچنین روشهای آماری با ترکیب عوامل خطر، احتمال ارتکاب خشونت خانگی را به صورت کمّی پیشبینی میکنند. برخی از این آزمونها عبارتاند از SARA ODARA, DVSI که در برخی کشورها به کمک نظام قضایی در اتخاذ تصمیم در مورد مردانی که مرتکب خشونت خانگی علیه همسرانشان میشوند، آمدهاند. این امر با توجه به راهکارهای بینالمللی در برخی کشورها منجر به تغییر قوانین به منظور حمایت بهتر از زنان بزهدیده خشونت خانگی شده است.
در بررسی تطبیقی میان قوانین ایالات متحده آمریکا و ایران ملاحظه میشود که در ایران، مقرراتی مانند ماده 1115 قانون مدنی، ماده 156 قانون مجازات اسلامی و لایحه تامین امنیت زنان در برابر خشونت خانگی، به نوعی به پیشبینی خشونت خانگی اشاره میکنند. ولی خشونت خانگی تعریف نشده، قانونی به صورت خاص بدان اختصاص داده نشده و پیشبینی آن نیز به صورت علمی مدنظر قرار نگرفته است. در حالی که در آمریکا، راهکارهای مبتنی بر قوانین ماهوی و شکلی بسیاری همچون الزام به گزارشدهی، غیر قابل گذشت اعلام کردن، استفاده از حامیان بزهدیده، بازداشت موقت و رسیدگی تخصصی نیز پیشبینی شدهاند.
خلاصه ماشینی:
با این حال، این تعریف صرفا جرمشناختی است؛ زیرا در ایران، خشونت خانگی عنوان مجرمانۀ جداگانهای ندارد و بسته به شدت، کیفیت و نتیجۀ حاصله میتوان آن را از جرائم علیه تمامیت جسمی افراد و مشمول قصاص یا دیه و در مواردی تعزیر دانست و قانونگذار ایرانی تفاوتی میان جرم خشونتآمیزی که مرد علیه همسرش در محیط سربستۀ خانه انجام میدهد با سایر جرائم خشونتآمیز نگذاشته است.
گرچه مطالعات کمتری دربارۀ عوامل حمایتی صورت گرفته، در برخی روشهای آماری این عوامل نیز به عنوان تعیینکنندۀ نمرۀ پیشبینی ارتکاب خشونت خانگی مدنظر قرار گرفتهاند.
این امر در نقاط گوناگون ایران نیز قابل ملاحظه است؛ برای مثال، شاید نرخ خشونت خانگی در نقاط محروم بیش از شهرهای بزرگ باشد، ولی این پدیده بیشتر در شهرهای بزرگ مانند تهران مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است؛ شاید به دلیل اینکه در این نقاط، تا حدودی از برخی باورهای فرهنگی که موقعیت پنهان ماندن بزهدیدگی زن را تقویت میکنند، فاصله گرفتهایم.
همچنین از برخی ابزارهای سنجش خطر ارتکاب جرائم خشونتآمیز و یا تکرار جرم، میتوان برای پیشبینی خشونت خانگی نیز استفاده کرد.
با توجه به اینکه اکنون در ایران، قانون خاصی در مورد خشونت خانگی وجود ندارد و لایحۀ تأمین امنیت زنان در برابر خشونت خانگی نیز از سال 1392 در حال بررسی است، شاید مطالعۀ تطبیقی با کشورهای دیگر، برای قانونگذار ایرانی الهامبخش باشد.