چکیده:
عنصر تبلیغ نقش مهمی در معرفی، نشر و حراست اصول و مبانی هر مکتب، مذهب، حزب و گروهی در طول تاریخ ایفا کرده است. یکی از اصول رسالت پیامبران و اوصیای آنها نیز تبلیغ دین بوده و خط اصلی برنامه آنها را تشکیل می داده است. امام حسین هم با توجه به نقش عنصر تبلیغ و بیدارگری در اصلاح جامعه و خنثاسازی توطئه های دشمن، آگاه کردن جامعه را در دستور کار خود قرار دادند. ایشان و اهل بیتشان، به ویژه در طول قیام عاشورا، با به کارگیری شیوه های متنوعی به تبلیغ دین اسلام پرداختند. در این میان، بارزترین اقدام تبلیغی ایشان، سخنرانی و احتجاج با مخالفان خود در اماکن گوناگون بود. در این سخنان، ایشان از شیوه های تبلیغی متعدد استفاده کردند. یکی از این شیوه های تبلیغی به کارگیری فنون روان شناختی است که این پژوهش درصدد بررسی آن است. هدف این پژوهش الگوبرداری از فنون روان شناختی امام حسین و اهل بیت ایشان در امر تبلیغ است. روش این پژوهش گردآوری اطلاعات به صورت استنادی و به شیوه توصیفی ـ تحلیلی است. این نتیجه به دست آمده است که امام حسین و اهل بیتشان 9 فن روان شناختی را در سخنانشان به کار برده اند که عبارتند از: تکرار، انتقال، تصدیق، مقایسه، تحقیر دشمن، تکریم و تشویق دوست، مخاطب شناسی، تحریک عواطف، و جلب توجه مخاطب.
Throughout history, propagation has played an important role in the introduction, spread and
protection of the principles and foundations of each school, religion, party and group. One of the
principles that was high on the Prophets and their executors’ agenda was the propagation of
religion. Considering the role of the element of propagation and awakening in the reform of
society and foiling enemies’ plots, Imam Hossein also put raising society’s awareness on his
agenda. He and his holy household spread Islam through the use of various methods especially
during the Ashura uprising. Meanwhile, his most prominent propagative action was lecturing and
arguing with his opponents in various places. In such discussions, they used a variety of
propagative methods. One of these propagative methods was the use of psychological techniques
which this research seeks to investigate. The purpose of this research is to model the
psychological techniques of Imam Hossein and his holy household in the field of propagation.
Data was collected using a documentative and descriptive-analytical method. It is concluded that
Imam Hossein and his holy household used nine psychological techniques in their arguments:
repetition, transmission, confirmation, comparison, humiliation of the enemy, reverence and
encouragement of the friend, knowing the audience, emotional stimulation, and attracting the
attention of the audience.
خلاصه ماشینی:
"امام حسین( در روز عاشورا، با یادآوری نسبت خود با پیامبر(، امام علی(، حضرت حمزه و جعفر طیار، از این روش بهره بردند: «آیا من، فرزند دختر پیامبرتان، و فرزند وصی و پسرعمویش، اولین ایمان آورنده به خدا و تصدیقگر پیامبرش در آنچه از نزد پروردگارش آورده است، نیستم؟ آیا حمزه سیدالشهدا، عموی پدرم نیست؟ آیا جعفر شهید و پروازکننده (با دو بال در بهشت)، عمویم نیست؟» (مقرم، 1394ق، ص 279).
این روش در طول قیام عاشورا، توسط امام حسین( و اهلبیت ایشان در مواضع مختلفی به کار گرفته شده؛ مثلا، امام حسین( در احتجاج با مروانبن حکم، با استناد به حدیث پیامبر(، نادرستی عقیدة مروان (یزید امیرالمؤمنین است) را اثبات کردند: «از جدم پیامبر خدا شنیدم که میفرمود: خلافت، بر خاندان ابوسفیان، آن آزادشدگان و فرزندان آزادشدگان، حرام است.
امام حسین( در خطبهای که در منزل بیضه ایراد کردند، با یادآوری بیعتشکنیهای کوفیان، آنها را تحقیر کردند: «اگر به عهد خود رفتار نکنید و پیمان خویش را بشکنید و بیعت مرا از گردن خویش بردارید، به جان خودم سوگند که این از شما تازه نیست، که با پدرم، برادرم و عموزادهام نیز چنین کردید» (طبری، بیتا، ج5، ص403؛ مقرم، 1394ق، ص 217).
ایشان و اهلبیتشان در طول قیام عاشورا، به منظور جلب توجه مخاطبانشان، احتجاجات و خطبههای خود را در نهایت فصاحت و بلاغت ایراد فرمودند؛ بهگونهایکه خطبههای امام حسین( را نمونهای از خطبههای پدرشان امام علی( دانسته و گفتهاند: سیدالشهداء( تنها کسی است که خطبههایش توانسته با خطبههای امیرمؤمنان( رقابت کند."