چکیده:
زمینه: اخلاق در پژوهش الزاماتی برای کاربرد عملی اخلاق در تحقیقات علمی دارد و تمام تحقیقات علمی ممکن است در معرض چالش های اخلاقی قرار بگیرند. این تحقیق کیفی با هدف آسیب شناسی اخلاق پژوهش در دانشگاه ها صورت گرفته است.
روش: پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی و در چارچوب رویکرد کیفی و با استفاده از روش پدیدارشناسی توصیفی انجام گرفته است. جامعه آماری تحقیق شامل اعضای هیات علمی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان هستند. 13 نفر از اعضای هیات علمی به روش نمونه گیری هدفمند تا رسیدن به سطح اشباع نظری انتخاب شدند. ابزار پژوهش، مصاحبه نیمه ساختاریافته عمیق بوده و داده های حاصل از آنها با استفاده از روش هفت مرحله ای کلایزی تحلیل و مقوله بندی شده اند.
یافته ها: پس از پالایش داده ها سه مضمون اصلی و 14زیرمضمون استخراج گردید که مضامین اصلی عبارتند از: معضلات و آسیب های اخلاق پژوهش در دانشگاه ها، دلایل بروز معضلات موجود در حیطه اخلاق پژوهش دانشگاهی و راهکارهای بهبود وضعیت اخلاق پژوهش دانشگاهی.
نتیجه گیری: در حوزه اخلاق پژوهش دانشگاهی هم ضعف ساختاری وجود دارد و هم ضعف فرهنگی. ضعف ساختاری از آن جهت که سیستم دانشگاهی برای اعضای هیات علمی بستری فراهم کرده است که برای بقا و ترفیع در این سیستم چاره ای جز انجام پژوهش و مقاله نویسی نداشته باشد و از سوی دیگر شاخص های اخلاق حرفه ای و اخلاق پژوهش نیز به درستی برای آنها تبیین نمی شود.
خلاصه ماشینی:
ضعف ساختاری از آن جهت که سیستم دانشگاهی برای اعضای هیاتعلمی بستری فراهم کرده است که برای بقا و ترفیع در این سیستم چارهای جز انجام پژوهش و مقالهنویسی نداشته باشد و از سوی دیگر شاخصهای اخلاق حرفهای و اخلاق پژوهش نیز به درستی برای آنها تبیین نمیشود.
یکی از شرکتکنندگان بیان میدارد: «در آلمان که من تجربه کردم روال اینگونه است که شما باید در طول یک سال مقاله یا مقالاتی با ضریب تاثیر 20 چاپ کنی تا سال بعد نیز استاد همونجا باشی حالا ممکنه این ضریب تأثیر 20 از یک مقاله به دست بیاد یا از ده تا مقاله اما تو سیستم پژوهش ما هر مقاله علمی پژوهش هر جا که چاپ بشه یک امتیاز مخصوصی داره» (شرکتکننده شماره4).
راهکارهای ارائه شده در این پژوهش عبارتند از : کاهش تاثیر کمیت مقالات در ترفیع و تبدیل وضعیت استخدامی، برگزاری دورههای اخلاق پژوهش و اخلاق حرفهای برای اعضای هیاتعلمی، نظارت بیشتر در حوزه نگارش و چاپ مقاله که در یافتههای پژوهشهای دیگر نیز به دست آمده است(18).
ضعف ساختاری از آن جهت که سیستم دانشگاهی برای اعضای هیاتعلمی بستری فراهم کرده است که برای بقا و ترفیع در این سیستم چارهای جز انجام پژوهش و مقالهنویسی به هر قیمتی -حتی روشهای غیراخلاقی- وجود نداشته باشد و از سوی دیگر شاخصهای اخلاق حرفهای و اخلاق پژوهش نیز به درستی برای آنها تبیین نمیشود همچنین در حوزه فرهنگی نیز کمبودهایی در جهت رعایت امانتداری علمی و مسایلی از این قبیل وجود دارد که نیازمند تلاش دست اندرکاران امر برای احیای این ارزشهای علمی در محیطهای آکادمیک می باشد.