چکیده:
مقدمه: در دهه های اخیر، رقابت در میان دانشگاهها، اعضای هیئت علمی و دانشجویان بیش از پیش بالا گرفته است. هدف این مقاله، تعیین هنجارهای اخلاقی برای این رقابتها بود تا پیامدهای احتمالی و زیانبار روحی، روانی، معنوی و اجتماعی رقابت ناسالم علمی را به حداقل برساند.
روش: روش انجام پژوهش، توصیفی- تحلیلی بوده است. روایات موجود در کتب روایی معتبر همچون: اصول کافی، بحارالانوار، نهج الفصاحه، نهج البلاغه، غرر الحکم و درر الکلم و رساله حقوق امام سجاد(ع) بررسی و تحلیل و دلالتهای روایات مذکور برای دستیابی به هنجارهای اخلاقی رقابت علمی استخراج و صورت بندی شد.
یافته ها: بر اساس یافته ها می توان شش اصل برای تعامل( رقابت) علمی صحیح در نظر گرفت: سخاوت علمی، اجتناب از تکبر و تفاخر، پرهیز از جدل به قصد برتری جویی، پرهیز از دروغ و فریبکاری، مشورت صادقانه و همدلانه، نیک اندیشی و کمک به رشد یکدیگر.
نتیجه گیری: این پژوهش نشان داد که اولا، در تعاملات علمی، همفکری و همکاری بر تکروی و رقابت تقدم تام دارد. ثانیا، در صورت ناگزیر بودن از رقابت، می توان از الگوی «رقابت کریمانه» پیروی کرد که با رعایت باید و نباید هایی امکانپذیر می شود.
Objectives: In recent decades competition among universities, faculty
members and students is increasing more than before. The purpose
of this article is to define the ethical framework and norms for these
competitions, in order to minimize the possible emotional, mental,
spiritual and social consequences and devastating of academic
unhealthy competition. Method: The research method is descriptiveanalytical
method. To answer the research questions, traditions in
an authentic Hadith books such as: Usul al-Kafi, Bihar al-Anwar,
Nahj Alfsahh and Nahj al-Balagha were analyzed and their
implications for moral norms of academic competition was
extracted. Results: Based on findings we can considere six
principles for appropriate interaction (competition ) in scientific
matters: generosity and sharing knowledge, avoiding the pride,
avoiding the debate and controversy for superiority, avoiding lies
and deception, honestly and empathic consultation, benevolent and
helping each other growth. Conclusion: This study showed that
collaboration and cooperation have priority on individualism and
competition, first. Secondly, if someone is forced to compete,
"competeing generously" is offered; based on that, some certain
points must be respected.
خلاصه ماشینی:
دستیابی به چنین چارچوبی، دغدغۀ اصلی نویسنده برای انجام این پژوهش بوده است: در محیطهای علمی و دانشگاهی چگونه باید تعامل کرد تا به رشد و تکامل وجوه انسانی، اخلاقی و معنوی افراد لطمهای وارد نشود؟ سؤال پژوهش در این تحقیق به این سؤال پاسخ داده شده است: با توجه به آموزههای روایات اهل بیت(ع)، چه هنجارها و چارچوبی را برای رقابت علمی در محیطهای دانشگاهی میتوان مطرح کرد؟ ب) پیشینۀ پژوهشی در ارتباط با سؤال پژوهش و برای بررسی و تعیین قواعد اخلاقی رقابت، به ویژه با دیدگاه اسلامی، پیشتر تحقیقاتی توسط برخی پژوهشگران به انجام رسیده که برخی از مهمترین آنها عبارتند از: کرامتی(1380) در مقالۀ «رقابت یا رفاقت در کلاس»، با بررسی جوانب گوناگون رقابت و آثار منفی آن (ایجاد حسادت، احساس حقارت، تضعیف عزت نفس و شوق یادگیری)، بر ضرورت ایجاد رفاقت در میان دانشآموزان تأکید کرد.
به عنوان نمونه، در پژوهشی با عنوان «بررسی تحلیلی اسناد بالادستی نظام آموزش عالی به منظور استنتاج سیاستهای توسعۀ اخلاقی در دانشگاهها»(وجدانی، 1394)، تقویت روحیۀ کمالجویی، ایثارگری، مشارکتجویی و مسئولیتپذیری برای دانشجویان و نیز تهذیب اخلاقی اعضای هیئت علمی به طور کلی پیشنهاد شده است.
در پژوهشهای بسیار دیگری نیز اخلاق پژوهش در دانشگاهها به طور کلی، بررسی شده و عمدتا بر لزوم حقیقتجویی، رعایت مالکیت مادی و معنوی، رعایت انصاف، امانت و احترام(اسمعیلی و پرهوده، 1394) و نیز اجتناب از سرقت علمی(هاشمی و همکاران، 1394) تأکید شده و مسائلی از قبیل اصول اخلاقی رقابت یا همکاریهای علمی، مسئلۀ این پژوهشها نبوده است.